بر اساس توصیه سازمان جهانی بهداشت (WHO) شیرخواران باید در ۶ ماه اول زندگی منحصراً از شیر مادر تغذیه کنند. فواید شیردهی فقط به تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن شیرخوار محدود نمی‌شود.
شیر مادر به علت داشتن ترکیباتی خاص می‌تواند از کودک در برابر عوامل بیماری‌زا محافظت کند. به همین علت توصیه می‌شود در ماه‌های ابتدایی زندگی شیرخوار منحصراً از شیر مادر تغذیه شود.
مطالعات نشان داده‌اند که تغذیه از طریق سینه مادر احتمال ابتلای شیرخوار به انواع بیماری‌ها مانند اسهال، بیماری‌های تنفسی، عفونت گوش و مننژیت را کاهش می‌دهد. در برخی مطالعات نیز مشاهده شده اگر کودک تا یک سالگی از سینه مادر تغذیه شود خطر مرگ در وی کاهش می‌یابد.
عامل اصلی در این شیر که می‌تواند ایمنی شیرخوار را افزایش دهد ایمونوگلوبولین A نام دارد. این ماده یک لایه محافظ بر روی غشاهای مخاطی در روده، بینی و گلو ایجاد کرده و از کودک در برابر عوامل بیماری‌زا محافظت می‌کند.
تغذیه شیرخوار با شیری که در سینه مادر تولید شده خطر ابتلای وی را به برخی سرطان‌های دوران کودکی کاهش می‌دهد. همچنین می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری قلبی – عروقی، دیابت و بیماری‌های التهابی روده (بیماری کرون و بیماری کولیت اولسراتیو) را در سال‌های بعدی زندگی کاهش دهد.
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که تغذیه شیرخوار با این شیر می‌تواند احتمال بروز اضافه وزن و چاقی کودکان را کاهش دهد. بیشترین تاثیر نیز در کودکانی مشاهده شده که در ماه‌های ابتدایی زندگی منحصراً از طریق سینه مادر تغذیه شده‌اند.
دلایل متعددی می‌تواند ارتباط بین تغذیه با این شیر و کاهش احتمال ابتلا به اضافه وزن را توضیح دهد. به نظر می‌رسد کودکانی که از سینه مادر تغذیه می‌شوند در آینده دارای الگوی غذایی مطلوب‌تری هستند.
همچنین زمانی که شیرخوار از شیر مادر تغذیه می‌شود در مقایسه با زمانی که شیرخشک می‌خورد انسولین کمتری در بدن وی ترشح می‌شود. انسولین هورمونی است که با تحریک تجمع چربی در بدن زمینه را برای افزایش وزن فراهم می‌کند.
از سوی دیگر، زمانی که شیرخوار از سینه مادر تغذیه می‌شود در مقایسه با زمانی که شیرخشک می‌خورد در ماه‌های ابتدایی زندگی افزایش وزن آهسته‌تری دارد. افزایش وزن سریع در این دوران با چاقی دوران بزرگسالی مرتبط است.
شیردهی نه تنها برای کودکان بلکه برای مادران آن‌ها نیز مزایایی را به دنبال دارد. به عنوان مثال، ترشح هورمون اکسی‌توسین در هنگام شیردهی به انقباض رحم مادر، کاهش خونریزی پس از زایمان و برگشت سریع رحم به وضعیت قبل از بارداری کمک می‌کند.
احتمال ابتلا به افسردگی بعد از زایمان در زنانی که به فرزند خود شیر نمی‌دهند، بیشتر است. از سوی دیگر، ترشح هورمون اکسی‌توسین در زمان شیردهی سبب احساس آرامش و کاهش استرس در مادر می‌شود.
پژوهش‌های مختلف نشان داده که شیردهی علاوه بر مزایای روحی و روانی که برای مادر دارد می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تخمدان و سرطان سینه را در این زنان کاهش دهد. احتمالاً کاهش تولید هورمون استروژن در این دوران می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به این سرطان‌ها موثر باشد.
اخیراً مطالعه‌ای در مجله Pediatrics منتشر شده که نشان می‌دهد شیردهی نقش مهمی در رشد و تکامل عصبی دارد. شیردهی سبب تغییرات ژنتیکی شده و از این طریق میزان هورمون کورتیزول را در مغز شیرخواران کم سن و سال کاهش می‌دهد. کورتیزول هورمونی است که ترشح آن در هنگام مواجه با استرس افزایش پیدا می‌کند.
فواید شیردهی در کاهش استرس شیرخواران
همان طور که در بالا اشاره شد شواهد موجود نشان می‌دهد که شیردهی فواید جسمی و روحی بسیاری هم برای مادر و هم برای فرزند وی به دنبال دارد. برخی از فواید شیردهی برای مادر عبارتست از: کاهش وزن پس از زایمان و کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها.
از فواید شیر مادر برای کودک نیز می‌توان به بهبود تکامل سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به دیابت، بیماری قلبی – عروقی، انواع عفونت‌ها و اسهال اشاره کرد. همچنین شیردهی به بهبود رابطه عاطفی میان مادر و فرزند کمک می‌کند.
حال این پرسش ایجاد می‌شود که این فواید می‌تواند به علت تاثیر شیر مادر بر ژن‌ها باشد یا خیر؟ نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که پاسخ این سوال مثبت است.
با توجه به یافته‌های حاصل از این پژوهش تغذیه با شیر تولید شده در سینه مادر فعالیت ژن‌هایی که پاسخ شیرخواران به استرس را تنظیم می‌کنند، تغییر می‌دهد. در نتیجه بر روی ترشح هورمون‌های استرس، به خصوص کورتیزول، موثر است.
در این مطالعه بیش از ۴۰ شیرخوار سالم و مادران‌شان شرکت کردند. نیمی از کودکان برای ۵ ماه اول زندگی از سینه مادر تغذیه می‌کردند. مابقی کودکان شیر خشک مصرف می‌کردند. نتایج این تحقیق که در مجله Pediatrics منتشر شد نشان داد که تغذیه با شیر مادر از طریق اثر بر ژن‌ها منجر به کاهش استرس می‌شود.
برای آن که مطمئن شوید شیردهی به خوبی انجام شده و کودک به مقدار کافی شیر دریافت می‌کند باید به منحنی قد و به خصوص وزن وی توجه کنید. اگر این منحنی‌ها به صورت صعودی و رو به بالا باشند نشان دهنده کافی بودن میزان شیردهی است.
به طور کلی، افزایش تعداد دفعات شیردهی و مکیدن سینه مادر توسط شیرخوار و همچنین تغذیه مناسب مادر در این دوران به تولید شیر کافی در سینه مادر کمک می‌کند.
منبع:
Barry M. Lester et al. Pediatrics 2018.
