یکی از موضوعات مورد علاقه بشر بررسی ارتباط بین ورزش و افزایش متابولیسم (سوخت و ساز) است. زیرا از دیرباز مشخص شده که افزایش متابولیسم (سوخت و ساز) یکی از روش‌های موثر برای کاهش وزن و رسیدن به وزن دلخواه است.
علاوه بر فعالیت بدنی، مصرف صبحانه، افزایش تعداد وعده‌های غذایی روزانه، نوشیدن آب و استفاده از ادویه‌ها نیز می‌تواند به افزایش متابولیسم بدن کمک کند.
ورزش و افزایش متابولیسم:
بدن ما همیشه در حال سوزاندن کالری است. هم زمانی که فعالیت می‌کنیم و هم زمانی که در حال استراحت هستیم سوزاندن کالری توسط بدن انجام میشود.
به کالری که در زمان استراحت سوزانده میشود “متابولیسم استراحت” گفته میشود. در مردان و در افرادی که از توده عضلانی بیشتری برخوردار هستند میزان متابولیسم استراحت بیشتر است. انجام ورزش‌های مقاومتی مانند استفاده از دمبل یا وزنه سبب تقویت توده عضلانی و در نتیجه افزایش سوخت و ساز میشود.
ارتباط ورزش و افزایش متابولیسم فقط به ورزش‌های مقاومتی خلاصه نمی‌شود. ورزش‌های هوازی (مانند پیاده‌روی سریع، دویدن و …) نیز در افزایش متابولیسم بدن موثر هستند. اگرچه ورزش‌های هوازی در تقویت عضلات نقش چندانی ندارند، اما در ساعات بعد از ورزش سبب افزایش سوخت و ساز می‌شوند.
هر چقدر در طی روز بیشتر ورزش کنید به همان میزان کالری بیشتری می‌سوزانید. در نتیجه چربی بیشتری از دست داده و وزن شما کاهش پیدا می‌کند. حتی بعد از آن که ورزش به اتمام رسید میزان کالری که می‌سوزانید همچنان بالا است. زیرا ورزش میزان متابولیسم یا سوخت و ساز زمان استراحت نیز را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
با انجام هر نوع فعالیت بدنی، شامل پیاده‌روی، دویدن، استفاده از دمبل و … بدن از گلوکز (قند) موجود در عضلات برای تامین انرژی مورد نیاز خود استفاده می‌کند. بعد از اتمام ذخایر گلوکز عضلات بازسازی مجدد این ذخایر نیازمند وجود انرژی است. در نتیجه میزان متابولیسم بعد از ورزش نیز بالا است.
ورزش و کاهش قند خون:
شواهد علمی به خوبی ارتباط بین ورزش و کاهش قند خون را نشان می‌دهند. داشتن فعالیت بدنی هم در افراد سالم و هم در بیماران مبتلا به دیابت به کنترل قند خون کمک می‌کند. ورزش هم در پیشگیری از ابتلا به دیابت و هم در درمان آن جایگاه ویژه‌ای دارد.
متخصصین علوم پزشکی معتقد هستند که بی‌تحرکی برای بیماران مبتلا به دیابت مناسب نبوده و روند درمان آن‌ها را با مشکل روبرو می‌کند.
در سال ۱۹۰۰ میلادی محققان متوجه شدند که ورزش باید در برنامه درمانی افراد مبتلا به دیابت مورد استفاده قرار گیرد. سپس در سال ۱۹۱۹ میلادی از نظر علمی ثابت شد که ورزش در کاهش قند خون نقش دارد. در سال ۱۹۲۶ میلادی نیز مشخص شد فعالیت بدنی حساسیت به انسولین را افزایش داده و اثر این هورمون را در کاهش قند خون افزایش می‌دهد.
نتایج حاصل از تحقیقات مختلف در مورد ورزش و کاهش قند خون نشان می‌دهد که بی‌تحرکی برای مدت حداقل هفت روز سبب اختلال در متابولیسم قند خون میشود.
ورزش به مبتلایان به دیابت نوع ۲ در کاهش وزن کمک می‌کند. کاهش وزن و کاهش چربی‌های ذخیره شده در بدن به درمان مقاومت به انسولین، افزایش حساسیت به انسولین و کنترل بهتر قند خون کمک می‌کند.
فعالیت‌های هوازی مانند پیاده‌روی در کاهش قند خون نقش زیادی دارند. با توجه به تحقیقات علمی انجام شده اگر در طی روز ۳ بار و هر بار ۱۵ دقیقه پیاده‌روی انجام شود قند خون به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. نتایج برخی مطالعات نیز نشان دهنده نقش مثبت ورزش‌های مقاومتی در کاهش قند خون بوده است.
چرا ورزش متابولیسم را افزایش و قند خون را کاهش می‌دهد؟
نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد یک جلسه ورزش سبب افزایش متابولیسم (سوخت و ساز) به مدت چند روز میشود. یافته‌های این مطالعه بیانگر ارتباط بین ورزش و افزایش متابولیسم و ورزش و کاهش قند خون است.
در این مطالعه که در مجله Molecular Metabolism منتشر شده است اثرات کوتاه مدت و بلند مدت ورزش بر ۲ نوع نورون (سلول عصبی) بررسی شد. یکی از این نورون‌ها POMC نامیده شده و با کاهش اشتها، کاهش قند خون و افزایش مصرف انرژی (افزایش متابولیسم) در زمان فعالیت مرتبط است. نورون دوم که NPY/AgRP نامیده میشود با افزایش اشتها و کاهش متابولیسم در زمان فعالیت در ارتباط است.
نتایج این مطالعه نشان داد که یک جلسه ورزش سبب افزایش فعالیت POMC و کاهش فعالیت NPY/AgRP به مدت ۲ روز میشود.
در این مطالعه یک جلسه ورزش (به صورت ۳ مرتبه استفاده از تردمیل که هر مرتبه ۲۰ دقیقه طول کشید) سبب کاهش اشتها شد. این کاهش اشتها تا ۶ ساعت ادامه داشت. این امر نشان می‌دهد که چرا اغلب افراد بلافاصله بعد از ورزش احساس گرسنگی نمی‌کنند.
در طولانی مدت نیز ورزش با اثر بر نورون‌های POMC سبب بهبود متابولیسم گلوکز (قند) شد. این امر می‌تواند به کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت کمک کند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که حتی یک بار فعالیت بدنی با شدت متوسط می‌تواند فوایدی را نصیب فرد کند که تا روزها ادامه دارد. برای تائید نتایج مطالعه مذکور باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
منبع:
Zhenyan He et al. Molecular Metabolism 2018; Volume 18: Pages 107- 119.
