غذاهای سالم به آن دسته از مواد غذایی اطلاق می شود که به علت داشتن مواد مغذی مختلف به تامین نیازهای بدن کمک می کنند. معمولاً این غذاها فاقد اجزای ناسالم مانند چربی های ترانس، چربی های اشباع و … هستند. اخیراً نتایج تحقیقی که در مجله BMJ منتشر شده نشان داده که حتی غذاهای سالم نیز در صورت پرخوری می توانند منجر به چاقی شوند.
ارتباط تغذیه با وزن بدن:
عوامل زیادی می توانند بر وزن بدن تاثیر داشته و سبب بروز اضافه وزن و چاقی شوند. عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی و همچنین ابتلا به بیماری های مختلف و مصرف برخی داروها در ابتلا به چاقی موثر هستند.
یکی از مهم ترین عوامل محیطی اثرگذار بر وزن بدن نوع تغذیه است. زیاده روی در مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده، تنقلات شیرین، نوشیدنی های شیرین و … نقش زیادی در افزایش بی رویه وزن دارد.
افزایش شیوع چاقی نه تنها سلامت بزرگسالان، بلکه سلامت کودکان و نوجوانان، را نیز تهدید می کند. در مطالعه انجام شده در ایالات متحده مشخص شد اگر در دوران نوجوانی فرد به اضافه وزن یا چاقی مبتلا باشد احتمال آن که با افزایش سن به بیماری قلبی – عروقی مبتلا شود، بیشتر است. همچنین افرادی که در دوران نوجوانی چاق هستند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان روده و مشکلات مفصلی قرار دارند.
با توجه به نقشی که چاقی در بروز بیماری های مختلف دارد باید از سنین پایین آموزش های لازم در مورد عوامل موثر بر وزن بدن به کودکان و نوجوانان ارائه شود. افزایش فعالیت بدنی و پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل می تواند تاثیر چشمگیری در پیشگیری از چاقی و عوارض ناشی از آن داشته باشد.
لهنگام برنامه ریزی برای کاهش وزن باید به این نکته توجه کنید که اولین هدف پیشگیری از افزایش وزن های بعدی و به عبارتی ثابت نگه داشتن وزن است. در مرحله دوم اگر فقط ۵ تا ۷ درصد وزن بدن کاهش یابد شانس ابتلا به بیماری های مختلف کمتر می شود. در طولانی مدت نیز وزن فرد به میزان بیشتری کاهش یافته و به محدوده طبیعی می رسد.
مصرف بیش از حد غذاهای سالم با چاقی مرتبط است.
معمولاً رستوران ها در سراسر جهان غذاها را در حجم زیاد سرو می کنند. در این راستا، محققان در رستوران های کشورهای برزیل، چین، فنلاند، غنا و هند غذاهای سرو شده را وزن کرده و میزان کالری آن ها را محاسبه کردند. نتایج نشان داد که بسیاری از غذاهای سرو شده توسط رستوران ها بیش از ۶۰۰ کیلوکالری انرژی دارند.
بین حجم غذا و میزان کالری آن ارتباط وجود داشت. بسیاری از غذاهای محبوب هم پرحجم و هم پرکالری بودند. به عنوان مثال، یک غذای سنتی در برزیل ۸۴۱ گرم وزن داشته و حاوی ۱۶۵۶ کیلوکالری انرژی بود. غذای دیگری در غنا ۱۱۰۵ گرم وزن و ۱۱۵۱ کیلوکالری انرژی داشت. یک غذای محبوب هندی نیز دارای ۱۰۱۲ گرم وزن و حاوی ۱۴۶۳ کیلوکالری انرژی بود.
نتایج این مطالعه نشان داد که نه تنها مصرف غذاهای ناسالم بلکه مصرف بیش از حد غذاهای سالم نیز می تواند در بروز اضافه وزن و چاقی موثر باشد. این نکته از این نظر حائز اهمیت است که ما معمولاً بر مصرف غذاهای سالم و محدودیت مصرف فست فود تاکید می کنیم. اما ممکن است به حجم غذای مصرفی توجه کافی نداشته باشیم.
چاقی یک مشکل رو به رشد در سراسر جهان است. عوامل مختلفی در بروز اضافه وزن و چاقی موثرند، مانند: بی تحرکی، مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده و شیرین و پرخوری. سازمان جهانی بهداشت (WHO) از چاقی به عنوان عاملی که می تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ را افزایش دهد، نام می برد.
تخمین زده می‌شود که در سراسر جهان ۱/۹ میلیارد بزرگسال به اضافه وزن و ۶۰۰ میلیون نفر به چاقی مبتلا باشند. این آمار نشان می دهد که بین سال های ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۵ میلادی شیوع چاقی بیش از ۲ برابر شده است.
آمارهای منتشر شده در مورد ایران نشان می دهد که سال ۱۹۸۰ میلادی (۱۳۵۹ شمسی) حدود ۵ میلیون ایرانی به اضافه وزن و ۲ میلیون نفر به چاقی مبتلا بوده اند. اما در سال ۲۰۱۵ میلادی (۱۳۹۴ شمسی) این تعداد به ترتیب به ۱۸ و ۱۱ میلیون نفر رسیده است.
در مطالعه ای که بر روی ۵۰ هزار نفر انجام شد مشاهده گردید که چاقی به خصوص در میان زنان ایرانی رو به افزایش است. شواهد نشان می دهد نه تنها در ایران، بلکه در کل جهان، شیوع اضافه وزن و چاقی در میان کودکان و نوجوانان به مرحله نگرن کننده ای رسیده است.
شاخص توده بدنی (BMI) 25 تا ۲۹/۹ اضافه وزن و BMI≥ ۳۰ چاقی در نظر گرفته می شود. BMI از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) محاسبه می شود. در افراد با وزن طبیعی BMI در محدوده ۱۸/۵ تا ۲۴/۹ است.
منبع:
Susan B Roberts et al. BMJ 2018.
