آمارهای منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) نشان می دهد که شیوع چاقی در جهان از سال ۱۹۷۵ میلادی تاکنون حدوداً ۳ برابر شده است.
در سال ۲۰۱۶ میلادی ۳۰ درصد افراد بالای ۱۸ سال به اضافه وزن و ۱۳ درصد به چاقی مبتلا بوده اند. در همین سال ۴۱ میلیون کودک زیر ۵ سال به اضافه وزن یا چاقی مبتلا بودند. همچنین اضافه وزن و چاقی در بیش از ۳۴۰ میلیون نفر از کودکان و نوجوانان ۵ تا ۱۸ ساله مشاهده شده است.
چرا به چاقی مبتلا می شویم؟
اگر میزان کالری دریافتی فرد از میزان کالری که بدن او می سوزاند بیشتر باشد به تدریج وزن بالا می رود. زیرا کالری دریافتی اضافی به شکل چربی در بدن ذخیره می گردد.
علاوه بر پرخوری، مصرف زیاد غذاهای سرشار از قند و چربی نیز در بروز چاقی موثر است. از این غذاها می توان به فست فودها، غذاهای سرخ شده، گوشت های فرآوری شده، لبنیات پرچرب، شیرینی جات، نوشیدنی های شیرین و … اشاره کرد.
مصرف خوراکی های فوق هنگامی که با کم تحرکی همراه شود می تواند منجر به افزایش وزن گردد. در حالی که مصرف میوه ها، سبزیجات و غلات کامل احتمال ابتلا به چاقی را کاهش می دهد.
تغییر سبک زندگی تاثیر زیادی در افزایش کم تحرکی دارد. امروزه بسیاری از افراد ساعت ها در مدرسه، دانشگاه و یا محل کار پشت میز نشسته اند. به جای آن که فعالیت بدنی داشته باشند ساعت ها از کامپیوتر، تلویزیون و … استفاده می کنند. یا به جای پیاده روی یا استفاده از دوچرخه برای رفت و آمد خود از اتومبیل استفاده می کنند.
محققان می گویند که نداشتن خواب کافی می تواند با بروز چاقی مرتبط باشد. در مطالعه ای با بررسی بیش از ۲۸ هزار کودک و ۱۵ هزار بزرگسال مشخص شد که کم خوبی هم در کودکان و هم در بزرگسالان تاثیر زیادی بر روی وزن بدن دارد.
استفاده از برخی داروها می تواند باعث افزایش وزن شود. از این داروها می توان به برخی از داروهای ضد افسردگی، داروهای کاهنده قند خون و کورتیکواستروئیدها (کورتون ها) اشاره کرد. در برخی موارد می توان با نظر پزشک نوع دارو را تغییر و یا دوز مصرفی آن را کاهش داد.
تاثیر چاقی بر روی حجم مغز:
نمایه توده بدنی (BMI) از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می آید. BMI بین ۲۵ تا ۹/۲۹ اضافه وزن و BMI بالاتر از ۳۰ به عنوان چاقی تعریف می شود. از سوی دیگر، اگر نسبت دور کمر به دور باسن در مردان بالاتر از ۹۰/۰ و در زنان بالاتر از ۸۵/۰ باشد نشان دهنده ابتلای فرد به چاقی شکمی است.
تحقیقات مختلف نشان داده اند که بین کاهش حجم مغز با کاهش حافظه و افزایش خطر ابتلا به دمانس (زوال عقل) ارتباط وجود دارد. اما تاکنون در مورد تاثیر چاقی و وجود چربی اضافی در بدن بر حجم مغز تحقیقات کافی انجام نشده است. به همین علت گروهی از محققان از ۹۶۵۲ نفر برای شرکت در مطالعه ای دعوت کردند. میانگین سنی شرکت کنندگان ۵۵ سال بود. ۱۹ درصد این افراد به چاقی مبتلا بودند.
ابتدا میزان BMI، نسبت دور کمر به دور باسن و میزان چربی بدن این افراد مشخص شد. سپس با استفاده از MRI حجم قسمت های مختلف مغز و ماده سفید و ماده خاکستری آن تعیین شد. قسمت خاکستری حاوی بیشترین میزان سلول های مغزی بوده و در کنترل عضلات و درک حواس نقش دارد. ماده سفید نیز حاوی فیبرهای عصبی است که مناطق مختلف مغز را به یکدیگر مرتبط می سازند.
نتایج به دست آمده نشان داد که افزایش BMI، به تنهایی، با کاهش اندک حجم مغز مرتبط بود. اما در افرادی که هم BMI و هم نسبت دور کمر به دور باسن بالا بود حجم ماده خاکستری کمتر بود.
نتایج این مطالعه نشان داد که چاقی، به خصوص در ناحیه شکم، با کاهش حجم ماده خاکستری مرتبط است. اما مشخص نیست که آیا اختلال در ساختمان مغز سبب بروز چاقی می شود یا چاقی سبب بروز این تغییرات در ساختمان این بخش از بدن می گردد. برای پاسخ دادن به این سوال باید مطالعات بیشتری در آینده انجام شود.
درمان چاقی:
بهترین راهکار برای کم کردن وزن داشتن یک رژیم غذایی مناسب و افزایش فعالیت بدنی روزانه است. رژیم غذایی که سرشار از غذاهای پرفیبر (میوه، سبزی، حبوبات و غلات کامل) باشد و در آن میزان قند و چربی محدود شده باشد می تواند به کاهش وزن کمک کند.
فعالیت بدنی جزء لاینفک برنامه های کاهش وزن است. حتی اگر وزن مناسبی داشته باشید باید به منظور حفظ سلامتی خود به طور منظم فعالیت بدنی انجام دهید. در مورد افراد مبتلا به اضافه وزن و چاقی فعالیت بدنی در ابتدا به کاهش وزن کمک می کند و سپس بعد از رسیدن به وزن مناسب از افزایش وزن مجدد جلوگیری می نماید.
منبع:
Mark Hamer et al. Neurology 2019.
