نقش حس بویایی در زندگی انسان بسیار وسیع است. زمانی که نفس می کشید هوا وارد بینی شده و از این طریق مولکول های بو به عصب بویایی که در انتهای بینی قرار دارد، می رسند. انسان می تواند حدود ۱۰ هزار بوی مختلف را تشخیص دهد. تقریباً هر بار که نفس می کشید بویی را استشمام خواهید کرد.
انسان حدود نیمی از حافظه تصویری خود را در هر ماه از دست می دهد. اما حافظه بویایی تا یک سال و حتی بیشتر می تواند باقی بماند. عوامل مختلفی می توانند در کاهش و یا از دست دادن حس بویایی نقش داشته باشند. برخی از این عوامل عبارتند از:
• کاهش حس بویایی به علت ابتلا به چاقی، دیابت، آلزایمر، پارکینسون، ام اس (MS) و …
• تغییر حس بویایی و چشایی در مبتلایان به میگرن
• کاهش حس بویایی به علت افزایش سن
• مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، آنتی بیوتیک ها و …
• مواجهه با مواد شیمیایی سمی
• آسیب به بینی یا عصب بویایی به علت ضربه یا جراحی
• پولیپ بینی
• پرتو درمانی سر و گردن
نقش حس بویایی در زندگی انسان:
شواهد علمی در مورد نقش حس بویایی نشان می دهد که این حس می تواند ۷۵ درصد عواطف انسانی را تحریک کند. محیط های عطرآگین در مقایسه با محیط های خنثی عواطف و هیجانات انسان را ۴۰ درصد ارتقاء می دهند. به همین علت حس بویایی در بین حواس ۵ گانه انسان از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
برخی رایحه ها می توانند در ایجاد آرامش و تقویت احساسات مطلوب در انسان موثر باشند. در افرادی که حس بویایی کاهش یافته احتمال ابتلا به افسردگی بیشتر است. زیرا همان طور که گفته شد بین حس بویایی با احساسات انسان رابطه وجود دارد.
کاهش حس بویایی یا ازدست دادن آن می تواند سایر حواس انسان را تحت تاثیر قرار دهد. زمانی که شما حس بویایی خود را از دست می دهید در تشخیص مزه ها نیز دچار مشکل می شوید. زیرا این دو حس با یکدیگر مرتبط هستند.
حس چشایی به انسان در تشخیص تلخی، شوری، شیرینی و ترشی غذاها کمک می کند. اما این حس بویایی است که تشخیص می دهد آیا غذا مزه دارد یا خیر. به همین دلیل است که در زمان سرماخوردگی معمولاً اشتها کاهش می یابد. زیرا به علت ضعیف شدن حس بویایی اکثر غذاها بی مزه به نظر می رسند.
در سال های اخیر، کسب و کارهای مختلف از بو و رایحه های مختلف برای جذب مشتری و اثر بر رفتار و تصمیم گیری وی استفاده می کنند. اگرچه این امر یک علم نوپا است، اما بسیاری از کسب و کارهای بزرگ و کوچک از آن بهره می برند. تحقیقات نشان داده فروشگاه هایی که محیط خوشبوتری دارند از فروش بالاتری برخوردار هستند.
شرکت های مواد غذایی و رستوران ها از رایحه غذاهای خوش طعم به منظور تشویق مردم برای خرید و مصرف محصولات غذایی خود استفاده می کنند. احتمالاً برای شما هم پیش آمده که هنگام رد شدن از کنار یک رستوران و یا شیرینی فروشی با استشمام بوی مواد غذایی قادر به کنترل اشتهای خود نبوده و ناخواسته به درون این مکان ها کشیده شوید.
کنترل اشتها به کمک حس بویایی:
تغذیه ناسالم و مصرف غذاهای پرکالری در افزایش نگران کننده شیوع چاقی در جهان موثر بوده است. امروزه تعداد زیادی از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان با مشکل اضافه وزن و چاقی دست به گریبان هستند. از آنجاکه چاقی می تواند احتمال ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت نوع ۲، بیماری قلبی – عروقی (CVD)، انواع سرطان و … را افزایش دهد از عوامل موثر در کاهش طول عمر به شمار می رود.
بو و رایحه تاثیر زیادی بر روی زندگی انسان دارد. حس بویایی می تواند بر روی عملکرد مغز، برانگیخته شدن احساسات، تصمیم گیری و حتی خرید کردن تاثیر زیادی داشته باشد.
به همین علت گروهی از محققان مطالعه ای را طراحی کردند تا طی آن به این سوال پاسخ گویند که رایحه مواد غذایی چه تاثیری بر انتخاب های غذایی ما دارد. به عبارت دیگر، چگونه بوی ناشی از مواد غذایی منجر به انتخاب غذاهای سالم یا ناسالم می شود.
این مطالعه با هدف بررسی نقش حس بویایی در کنترل اشتها در ۳ مکان مختلف شامل کافه تریای مدرسه، سوپرمارکت و محیط آزمایشگاهی انجام شد. یافته های حاصل از این پژوهش در مجله Journal of Marketing Research منتشر شده است.
نتایج به دست آمده نشان داد اگر افراد کمتر از ۲ دقیقه بوی غذاهای ناسالم را استشمام کنند بیشتر احتمال دارد که غذاهای ناسالم را انتخاب کنند. اما اگر مدت زمان استشمام بوی غذاهای ناسالم بیشتر از ۲ دقیقه باشد احتمال انتخاب غذاهای سالم افزایش می یابد.
به نظر می رسد که رایحه ناشی از غذاهای وسوسه انگیز و ناسالم با گذشت زمان و با اثر بر مغز احساس نیاز فرد به مصرف آن غذا را کاهش می دهد.
در مطالعه دیگری مشاهده شده بود که بو کردن شکلات تلخ می تواند تا ۸۵ درصد اثری مشابه مصرف آن داشته و به کنترل اشتها کمک کند.
منبع:
Dipayan Biswas et al. Journal of Marketing Research 2019.
