افزایش سن احتمال ابتلا به بیماری های مختلف را افزایش می دهد. از سوی دیگر، چاقی دوران سالمندی که امروزه شیوع آن افزایش یافته با بروز بیماری های مزمنی مانند دیابت نوع ۲، بیماری قلبی – عروقی (CVD)، سرطان، مشکلات مفصلی و … در ارتباط است.
عوارض چاقی دوران سالمندی:
چاقی از طریق افزایش مقاومت بدن نسبت به هورمون انسولین سبب افزایش غیرطبیعی قند خون و ابتلا به دیابت نوع ۲ می شود. در افراد مبتلا به اضافه وزن و چاقی احتمال افزایش چربی های خون (کلسترول بد و تری گلیسیرید) و کاهش کلسترول خوب (HDL) بیشتر است. افزایش قند خون و افزایش چربی های خون با بروز بیماری قلبی – عروقی در ارتباط هستند.
در افراد چاق فشار زیادی به مفاصل وارد می شود. در نتیجه مفاصل تخریب شده و فرد به درد مفاصل و استئوآرتریت (آرتروز) مبتلا می شود.
سرطان نیز از جمله بیماری های مهمی است که شیوع آن در مبتلایان به اضافه وزن و چاقی بیشتر است. چاقی احتمال ابتلا به سرطان های سینه، رحم، تخمدان، کیسه صفرا و کولون (روده بزرگ) را افزایش می دهد.
افرادی که وزن بالایی دارند بیش از سایرین در معرض ابتلا به بیماری های کبدی و صفراوی قرار دارند. چاقی سبب تجمع چربی در کبد و حتی تخریب بافت کبد می شود. به این وضعیت کبد چرب گفته می شود. اگر کبد چرب درمان نشود بیماری پیشرفت کرده و فرد به سیروز کبدی که نوعی نارسایی کبدی است مبتلا می شود.
معمولاً افراد چاق دارای کلسترول بالاتری در بدن خون هستند. کلسترول اضافی در کیسه صفرا رسوب کرده و سبب تشکیل سنگ در کیسه صفرا می شود. نه تنها چاقی در بروز سنگ های صفراوی نقش دارد، بلکه کاهش وزن های سریع و غیراصولی نیز می تواند در ابتلا به این بیماری موثر باشد.
شیوع چاقی دوران سالمندی:
اضافه وزن به شاخص توده بدنی (BMI) که بین ۲۵ تا ۲۹/۹ است و چاقی به BMI ≥۳۰ گفته می شود. برای محاسبه این شاخص از تقسیم وزن (برحسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) استفاده می شود.
برخی مطالعات نشان داده اند که شیوع اضافه وزن و چاقی در میان افراد سالمند به ترتیب ۷۱ و ۳۱ درصد است. شیوع اضافه وزن و چاقی در زنان به ترتیب ۴۴ و ۲۶ درصد و در مردان به ترتیب ۲۸ و ۲۴ درصد است.
درمان چاقی دوران سالمندی:
عدم تعادل بین کالری دریافتی و مصرفی فرد، نداشتن فعالیت بدنی کافی، ابتلا به برخی بیماری ها، مصرف برخی از داروها و ژنتیک از جمله عواملی هستند که می توانند سبب افزایش وزن هستند. از روش های مختلف مانند رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم، دارو درمانی، جراحی و … می توان برای درمان چاقی استفاده کرد.
یکی از موضوعات مهم در دوران سالمندی این است که سالمندان مبتلا به اضافه وزن و چاقی کاهش وزن ایمن و مناسبی داشته باشند. زیرا طی روند کاهش وزن مقداری از عضلات و توده استخوانی نیز کاهش می یابد. کاهش عضلات و استخوان ها تحرک را مختل کرده و احتمال بروز آسیب را افزایش می دهد.
محققان اخیراً در مطالعه ای مشاهده کردند یک رژیم غذایی پرپروتئین و کم کالری به افراد سالمند مبتلا به چاقی کمک می کند وزن بیشتری کم کرده و میزان بیشتری از عضلات و استخوان های آن ها طی برنامه کاهش وزن حفظ شود. در نتیجه کیفیت زندگی در این افراد افزایش پیدا کند.
ویژگی رژیم غذایی مناسب برای درمان چاقی دوران سالمندی چیست؟
برای انجام این مطالعه که در مجله Annals of Nutrition and Metabolism منتشر شد از ۹۶ نفر که بالای ۶۵ سال بودند دعوت به عمل آمد. این افراد به ۲ گروه تقسیم شدند.
به مدت ۶ ماه یک گروه رژیم غذایی کم کالری که به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ۱ گرم پروتئین داشت و حاوی کلسیم و ویتامین D کافی بود دریافت کردند. در گروه دیگر هدف حفظ وزن در محدوده فعلی بوده و رژیم غذایی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن حاوی ۰/۸ گرم پروتئین بود. در حال حاضر، توصیه عمومی برای دریافت این درشت مغذی ۰/۸ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.
میزان کاهش وزن در گروه اول حدود ۱۸ پوند (حدود ۸ کیلوگرم) بود. ۸۷ درصد این کاهش وزن مربوط به کاهش چربی ذخیره شده در بدن بود. چربی در ناحیه شکم، باسن و ران کاهش یافته بود. کاهش چربی در قسمت‌های مرکزی بدن در پیشگیری از ابتلا به بیماری های مهمی مانند دیابت نوع ۲ و سکته مغزی موثر است.
با توجه به یافته های این پژوهش حتی در سالمندانی که وزن کم کرده بودند دریافت کافی پروتئین سبب شده بود که توده عضلانی و توده استخوانی حفظ شود.
منبع:
Monica C. Serra et al. Annals of Nutrition and Metabolism 2019; Volume 74: Pages 149– ۱۵۵.
