ژنتیک، محل ذخیره چربی‌ در بدن را مشخص می کند

طی سالیان اخیر تحقیقات زیادی در مورد نقش ژنتیک در بروز چاقی انجام شده است. تحقیقات نشان داده که ژنتیک می تواند بر میزان متابولیسم (سوخت و ساز) تاثیر داشته باشد. اما این یافته به معنای آن نیست که اگر از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به چاقی هستید نمی توانید به وزن مناسب برسید.

در مطالعه ای که بر روی کودکان و نوجوانان انجام شد از آن ها خواسته شد تا سبک زندگی خود را اصلاح کنند. شرکت کنندگان باید به مدت ۶ تا ۲۴ ماه فعالیت بدنی خود را افزایش و میزان مصرف شیرینی جات را کاهش می دادند. نتایج این تحقیق نشان داد حتی در کودکانی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به چاقی بودند تغییر سبک زندگی توانست به کاهش وزن کمک کند.

سبک زندگی نه تنها در افراد کم سن و سال، بلکه در سالمندان نیز می تواند اثر ژنتیک را در بروز چاقی کاهش دهد. بررسی حدود ۸ هزار زن ۷۰ تا ۷۹ ساله که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به چاقی بودند نشان داد اگر این افراد فعالیت بدنی داشته باشند وزن آن ها کاهش می یابد. نتایج این تحقیقات بیانگر آن است که سبک زندگی تاثیر قابل توجهی بر وزن بدن دارد.

در زنان و مردان محل ذخیره چربی در بدن متفاوت است. در زنان معمولاً چربی در ناحیه ران و پاها تجمع می ‌یابد. اما در مردان چربی بیشتر در ناحیه شکم ذخیره می ‌شود. یکی از دلایل این تفاوت تاثیر هورمون ‌های جنسی، از جمله استروژن، است. با این حال، ژنتیک و مکانیسم‌ های مولکولی که در این پدیده نقش دارند، نسبتاً ناشناخته هستند.

به منظور درک بهتر ارتباط بین ژنتیک با محل ذخیره چربی در بدن گروهی از محققان از بیش از ۳۶۰ هزار نفر نمونه خون برای تعیین ژنتیک این افراد گرفته و سپس توزیع و محل ذخیره چربی در بدن این افراد را بررسی کردند. نتایج این مطالعه در مجله Nature Communication منتشر شده است.

طی این پژوهش محققان موفق به شناسایی حدود صد ژن شدند که در چگونگی توزیع چربی در قسمت‌ های مختلف بدن نقش داشتند. بنابراین، اینکه در بدن شما چربی در ناحیه شکم ذخیره شود یا سایر قسمت‌ های بدن تا حد زیادی تحت تاثیر عوامل ژنتیکی است. تاثیر ژنتیک در زنان در مقایسه با مردان بیشتر است.

ذخیره چربی در ناحیه شکم خطر ابتلا به بیماری های مختلف را افزایش می‌ دهد. مردان در مقایسه با زنان چربی بیشتری در ناحیه شکم داشته و شیوع چاقی شکمی در آن‌ ها بالاتر است. این امر می‌ تواند علت شیوع بیشتر بیماری قلبی – عروقی را در مردان توضیح دهد.

برای این که بدانید وزن شما طبیعی است یا خیر باید از شاخصی به نام نمایه توده بدنی (BMI) استفاده کنید. این شاخص از تقسیم وزن (بر حسب  کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می آید.

 نمایه توده بدنی بین ۱۸/۵ تا ۲۴/۹ نشان دهنده آن است که وزن شما طبیعی است. مقادیر کمتر از ۱۸/۵ نشان دهنده کمبود وزن و بیش از ۲۴/۹ بیانگر ابتلا به اضافه وزن و چاقی است.

اگرچه استفاده از BMI در تشخیص ابتلا به اضافه وزن و چاقی مفید است، اما تحقیقات نشان داده که محل ذخیره چربی در بدن از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و در تعیین شانس ابتلا به بیماری های مزمن موثرتر است. در افرادی که به چاقی شکمی مبتلا هستند احتمال ابتلا به بیماری قلبی – عروقی، سکته مغزی، کبد چرب و دیابت نوع ۲ بالاتر است.

چاقی سیبی شکل یا چاقی شکمی بیشتر در مردان مشاهده می شود. در این افراد اندازه دور شکم از دور ران ها بیشتر است. چاقی گلابی شکل یا چاقی ران و باسن بیشتر در زنان مشاهده می شود. در دوران یائسگی موارد ابتلای زنان به چاقی سیبی شکل افزایش می یابد.

شواهد علمی نشان می دهد حتی در افرادی که وزن شان در محدوده طبیعی قرار دارد ابتلا به چاقی شکمی می تواند شانس ابتلا به بیماری های مختلف را افزایش دهد.

در سالمندان چاقی شکمی با کاهش عملکرد مغز همراه است. نتایج پژوهشی که سال ۲۰۱۸ میلادی منتشر شد نشان داد که چاقی شکمی از طریق افزایش التهاب بدن بر روی توانایی های ذهنی سالمندان تاثیر می گذارد. چاقی شکمی با افزایش خطر ابتلا به دمانس (زوال عقل) مرتبط است.

چاقی شکمی احتمال ابتلا به سرطان را بالا می برد. مطالعات انجام شده بر روی حیوانات آزمایشگاهی و انسان ها نشان می دهد که که چربی ذخیره شده در ناحیه شکم می تواند سلول های سالم را به سلول های تومور تبدیل کند.

تجمع چربی در ناحیه شکم نه تنها بر جسم، بلکه بر روان شما نیز تاثیر دارد. محققان هلندی نشان داده اند که بین افسردگی و چاقی شکمی ارتباط وجود دارد.

منبع:

Mathias Rask-Andersen et al. Nature Communications 2019; Volume 10.