گیاه بزرک و خواص آن – عوارض مصرف دانه بزرک

در حال حاضر خواص گیاه بزرک به طور کامل شناخته نشده و شواهد کمی در مورد فواید آن برای سلامتی وجود دارد. با این حال، مشخص شده که دانه گیاه بزرک به علت داشتن مواد مغذی مختلف می تواند احتمال بروز تعدادی از بیماری ها را کاهش دهد. از خواص گیاه بزرک می توان به پیشگیری از سرطان، کاهش کلسترول خون و کاهش فشارخون اشاره کرد.

دانه گیاه بزرک حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است. این اسیدهای چرب می توانند مانع رشد سلول های سرطانی شده و از ابتلا به سرطان پیشگیری می کنند.

لیگنان موجود در دانه گیاه بزرک نیز دارای خاصیت ضد آنژیوژنز است. به عبارت دیگر، لیگنان از تشکیل عروق خونی جدید توسط تومور جلوگیری می کند. تخمین زده می شود که میزان لیگنان موجود در دانه بزرک ۸۰۰ برابر سایر مواد غذایی باشد.

اگر همراه با یک رژیم غذایی سالم و سبک زندگی مناسب از دانه گیاه بزرک استفاده شود لیگنان موجود در آن می تواند از بسیاری از سرطان ها پیشگیری کند.

در سال ۲۰۰۸ میلادی مطالعه ای بر روی ۱۶۱ مرد انجام شد که نشان داد مصرف دانه گیاه بزرک از پیشرفت سرطان پروستات جلوگیری می کند. اگر شرکت کنندگان رژیم غذایی کم چرب داشتند این تاثیر قوی تر بود.

مطالعاتی که در مورد خواص بزرک انجام شده اند نشان می دهند که دانه گیاه بزرک می تواند احتمال ابتلا به سرطان سینه را کاهش دهد.

فیبر، فیتواسترول و امگا ۳ موجود در دانه گیاه بزرک می توانند به سلامت قلب کمک کنند. لیگنان موجود در دانه بزرک نیز احتمال ابتلا به بیماری قلبی – عروقی و سایر بیماری های مزمن را کاهش می دهد.

فیتواسترول ها مولکول هایی هستند که از نظر ساختاری مشابه کلسترول می باشند، اما جذب کلسترول را در روده کاهش می دهند. مصرف غذاهای حاوی فیتواسترول می تواند کلسترول بد (LDL) خون را کاهش دهد.

مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۰ نشان داد در مردانی که روزانه حداقل ۳ قاشق غذاخوری دانه گیاه بزرک مصرف می کردند بعد از ۳ ماه میزان کلسترول خون ۱۰ درصد کمتر شده بود. در این مطالعه مصرف دانه گیاه بزرک تاثیری بر میزان کلسترول خون زنان نداشت. به نظر می رسد میزان بالاتر هورمون تستوسترون در مردان دلیل بروز این تفاوت باشد.

در مطالعه دیگری که سال ۲۰۰۸ منتشر شد مصرف روزانه ۳۰ گرم دانه بزرک LDL را در زنان یائسه ۱۰ درصد کاهش داد.

دانه بزرک حاوی فیبر محلول و فیبر نامحلول است. فیبر در پیشگیری از بیماری قلبی – عروقی موثر است. فیبر میزان کلسترول و قند خون را کاهش می دهد. افزایش حجم معده بعد از مصرف غذاهای حاوی فیبر مانع پرخوری می شود.

امگا ۳ موجود در ماهی خطر ابتلا به بیماری قلبی – عروقی را کاهش می دهد. طبق گفته برخی محققان دانه بزرک به علت داشتن امگا ۳ می تواند یک جایگزین مناسب برای ماهی باشد.

به نظر می رسد که لیگنان و سایر استروژن های گیاهی به علت داشتن خاصیت ضد التهابی خطر ابتلا به بیماری های مزمن مانند دیابت را کاهش دهند.

در یک مطالعه کوچک که بر روی ۲۵ نفر انجام شد دریافت روزانه ۱۳ گرم دانه بزرک حساسیت به انسولین را بهبود داده و به کاهش قند خون کمک کرد.

نتایج یک مطالعه حیوانی نشان داد که ترکیبات موجود در دانه بزرک می تواند از بروز دیابت پیشگیری کند. اما لازم است در این زمینه تحقیقات بیشتری بر روی انسان ها  انجام شود.

در سال ۲۰۱۶ میلادی مطالعه ای بر روی ۹۹ فرد مبتلا به پردیابت (پیش دیابت) انجام شد. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد مصرف پودر دانه بزرک به مدت ۱۲ هفته به کاهش فشارخون منجر می شود. اما تاثیری بر روی قند خون و مقاومت به انسولین ندارد.

دانه بزرک حاوی فیبر محلول و فیبر نامحلول است. فیبر نامحلول آب جذب کرده و سبب افزایش حجم مدفوع می شود. در نتیجه به تنظیم حرکات روده کمک می کند.

نتایج تحقیقات نشان می دهد که شواهد بسیار کمی در مورد نقش دانه بزرک در پیشگیری از یبوست وجود دارد. اگر در هنگام مصرف دانه بزرک آب کافی دریافت نشود یبوست تشدید می شود و حتی ممکن است سبب انسداد روده شود. دریافت بیش از حد دانه گیاه بزرک یا روغن آن می تواند سبب اسهال شود.

نتایج یک مطالعه نشان داد در زنانی که روزانه ۴۰ گرم دانه بزرک مصرف می کردند میزان گرگرفتگی ناشی از یائسگی کاهش پیدا می کرد.

در مطالعه دیگری که بر روی ۱۸۸ زن انجام شد مصرف ۴۰ گرم دانه گیاه بزرک علائم گرگرفتگی را ۵۰ درصد کاهش داد. اما از آنجاکه در این مطالعه در زنان دریافت کننده پلاسبو (دارونما) نیز کاهش گرگرفتگی مشاهده شد باید در این زمینه تحقیقات بیشتری انجام شود.

خواص بزرک به وجود فیبر، لیگنان و اسید چرب امگا ۳ در آن مربوط می شود. میزان انرژی و مواد مغذی موجود در ۱ قاشق چایخوری یا ۲/۵ گرم دانه بزرک عبارتست از:

• انرژی: ۱۳ کیلوکالری

• کربوهیدرات: ۰/۷۲ گرم

• پروتئین: ۰/۴۶ گرم

• فیبر: ۰/۷ گرم

• چربی: ۱/۰۵ گرم (۰/۹۰۶ گرم آن چربی غیراشباع است)

• کلسترول: ندارد

• کلسیم: ۶ میلی گرم

• آهن: ۰/۱۴ میلی گرم

• منیزیم: ۱۰ میلی گرم

• فسفر: ۱۶ میلی گرم

• پتاسیم: ۲۰ میلی گرم

• سدیم: ۱ میلی گرم

• روی: ۰/۱۱ میلی گرم

• فولات ویتامین B9: میکروگرم ۲

• ویتامین K: 0/1 میکروگرم

مصرف بیش از حد دانه بزرک در بروز عوارضی مانند نفخ، دردهای شکمی، تهوع و اسهال یا یبوست نقش دارد. در افراد مبتلا به انسداد روده دانه بزرک می تواند سبب تشدید علائم بیماری شود.

دانه خام و نارس بزرک برای مصرف مناسب نیست. زیرا ممکن است سمی باشد. دانه بزرک باید همراه با مایعات کافی مصرف شود.

استروژن های گیاهی موجود در دانه بزرک می تواند با اثر قرص های ضد بارداری و یا هورمون درمانی تداخل داشته باشد. به زنان باردار و شیرده توصیه می شود که از دانه بزرک استفاده نکنند.

هنوز مشخص نشده که آیا دانه بزرک به کنترل دیابت کمک می کند یا خیر. اگر به علت ابتلا به دیابت تحت درمان هستید قبل از مصرف دانه بزرک با پزشک خود مشورت کنید. زیرا ممکن است این دانه با داروهای شما تداخل داشته باشد.

اگر از داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین استفاده می کنید امگا ۳ می تواند احتمال خونریزی را افزایش دهد. بنابراین، از مصرف همزمان این داروها با دانه بزرک یا مکمل های امگا ۳ خودداری کنید.