حفظ سلامت مغز از اهمیت بسیاری برخوردار است. این بخش از بدن ضربان قلب، تنفس، دمای بدن و سایر اعمال بدن را کنترل می کند. انسان برای راه رفتن، صحبت کردن و … به عملکرد مناسب مغز نیاز دارد. مغز احساسات را پردازش کرده و به انسان قدرت فکر کردن و استدلال می بخشد.
بزرگترین قسمت مغز مخ نام دارد. مخ دارای ۲ نیمکره است که از طریق رشته های عصبی با یکدیگر ارتباط دارند. قشر مخ که بخش سطحی آن را تشکیل می دهد خاکستری رنگ است. در زیر قشر مخ ماده سفید رنگی وجود دارد. چند هسته خاکستری رنگ در این بخش قرار دارد که تالاموس و هیپوتالاموس نام دارند.
نیمکره چپ مخ حرکات سمت راست بدن و نیمکره راست آن حرکات سمت چپ بدن را کنترل می کند. تالاموس پیام های حسی را قبل از رسیدن به قشر مخ تقویت می کند. هیپوتالاموس نیز دمان بدن را تنظیم کرده و در کنترل گرسنگی، تشنگی و … نقش دارد. سایر بخش های مغز عبارتند از:
• مخچه: مخچه که در پشت و زیر مخ قرار دارد همانند مخ دارای ۲ نیمکره است. این بخش از مغز در کنترل فعالیت عضلات به مخ کمک کرده و سبب تقویت پیام های حرکتی قبل از رسیدن به اندام ها می شود.
مخچه در حفظ تعادل بدن نیز نقش دارد. وضعیت بدن توسط گوش داخلی و چشم ها به مخچه اطلاع داده شده و مخچه با کنترل عضلات به حفظ تعادل کمک می کند.
• ساقه مغز که از بصل النخاع، پل مغزی و مغز میانی تشکیل شده است. بصل النخاع فعالیت قلب، ریه ها و سایر اندام های داخلی بدن را کنترل می کند. آسیب به این بخش از مغز سبب مرگ می شود.
• نخاع که از بالا تا بصل النخاع و از پایین تا دومین مهره کمر امتداد دارد دارای ماده خاکستری در بخش میانی و ماده سفید در اطراف آن است. ۳۱ جفت عصب خارج شده از نخاع به صورت قرینه به اندام های مختلف چپ و راست بدن می روند.
کدام عوامل برای سلامت مغز مضرند؟
به طور کلی زوال عقل به کاهش حافظه که سبب مختل شدن زندگی روزمره می شود، اطلاق می گردد. زوال عقل انواع مختلفی دارد. بیماری آلزایمر نوعی زوال عقل به شمار می رود. آلزایمر ۶۰ تا ۷۰ درصد موارد ابتلا به زوال عقل را شامل می شود.
در مبتلایان به بیماری آلزایمر به علت آسیب دیدن و مرگ سلول های مغزی حافظه فرد کاهش پیدا می کند. با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر می شود. به طوری که ۵ درصد سالمندان بالای ۷۰ سال و ۲۰ درصد سالمندان بالای ۸۰ سال به بیماری آلزایمر مبتلا می شوند.
با توجه به این که راه حل قطعی برای درمان زوال عقل و آلزایمر وجود ندارد تحقیقات زیادی در مورد روش های پیشگیری از این اختلالات انجام شده است. نتایج برخی تحقیقات نشان می دهد راهکارهایی وجود دارند که می توان به کمک آن ها احتمال ابتلا به آلزایمر را تا ۳۳ درصد کاهش داد.
اخیراً محققان ارتباط بین عوامل مخرب برای سلامت عروق خونی را با ساختمان و سلامت مغز بررسی کردند. نتایج این تحقیق نشان داد که استعمال سیگار و ابتلا به فشارخون بالا، دیابت و چاقی تاثیر منفی بر سلامت مغز دارد. به طوری که این ۴ عامل بر بخش هایی از مغز که مسئول مهارت های فکر کردن بوده و در طی ابتلا به بیماری آلزایمر و دمانس (زوال عقل) آسیب می بینند تاثیر منفی دارند.
در این مطالعه بیشترین تاثیر در مورد مصرف سیگار، فشارخون بالا و دیابت مشاهده شد. کلسترول بالا نیز تاثیری بر ساختمان مغز نداشت. برای انجام این پژوهش اسکن مغزی ۹۷۷۲ نفر که بین ۴۴ تا ۷۹ سال سن داشتند، بررسی شد.
نتایج مطالعه فوق که در مجلهEuropean Heart Journal منتشر شده اهمیت برخورداری از سبک زندگی سالم را در حفظ سلامت مغز نشان می دهد. به گفته محققان اگرچه نمی توان زمینه ژنتیکی افراد برای ابتلا به مشکلات مغزی را تغییر داد، اما می توان آسان تر از آنچه که تصور می شود سبک زندگی را اصلاح نمود.
تغذیه و فعالیت بدنی ۲ بخش مهم سبک زندگی سالم هستند. رژیم غذایی سالم حاوی مقادیر کافی از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و ماهی بوده و در آن مصرف غذاهای فرآوری شده و سرشار از نمک و چربی های ناسالم محدود می‌شود. در مورد فعالیت بدنی نیز توصیه می شود بزرگسالان هر هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط (مانند پیاده روی) انجام دهند.
منبع:
Simon R Cox et al. European Heart Journal 2019.
