شیر نوشیدنی مورد علاقه بسیاری از افراد است. اما ممکن است با افزایش سن فرد به تدریج متوجه شود که بعد از مصرف آن به مشکلات گوارشی مبتلا می شود. اگر بعد از مصرف شیر احساس نفخ، دردهای شکمی و حتی تهوع دارید ممکن است به “عدم تحمل لاکتوز” مبتلا باشید.
به جزء موارد بسیار نادر، هر نوزاد تازه متولد شده توانایی ساخت آنزیم لاکتاز را در دستگاه گوارش خود دارد. این آنزیم به روده کوچک در هضم قند موجود در شیر که لاکتوز نامیده می شود کمک می کند.
با افزایش سن به تدریج آنزیم لاکتوز کاهش پیدا می کند. در نتیجه لاکتوز موجود در شیر به صورت دست نخورده از روده کوچک وارد کولون (روده بزرگ) می شود. در روده بزرگ لاکتوز توسط باکتری های روده تجزیه شده و طی این فرآیند مقدار زیادی گاز و مایعات تولید می شود.
ابتلا به عدم تحمل لاکتوز در دوران بزرگسالی یک مشکل شایع است. در حقیقت، آمارها نشان می دهد توانایی حدود ۶۵ درصد جمعیت جهان بعد از دوران شیرخواری برای هضم قند لاکتوز کاهش پیدا می کند.
ژنتیک نقش پررنگی در ابتلا به عدم تحمل لاکتوز دارد. ژن LCT در ساخت آنزیم لاکتاز در بدن نقش دارد. با گذشت زمان ممکن است فعالیت این ژن کاهش پیدا کرده و فرد به عدم تحمل لاکتوز مبتلا می شود. علائم عدم تحمل لاکتوز می تواند بعد از ۲ سالگی ظاهر شود، اما ممکن است برخی افراد در دوران نوجوانی یا حتی بزرگسالی به این مشکل گوارشی مبتلا شوند.
برخی از نژادها نیز بیش از سایرین در معرض ابتلا به عدم تحمل لاکتوز قرار دارند. به عنوان مثال، این مشکل در میان مردم شرق آسیا، غرب آفریقا، اعراب، یونانی ها و ایتالیایی ها شایع تر است.
آسیب روده کوچک (به علت تصادف، جراحی، پرتو درمانی، عفونت و بیماری) می تواند در بروز مشکلات گوارشی بعد از نوشیدن شیر نقش داشته باشد. نوشیدن آب تصفیه نشده نیز می تواند سبب آسیب روده و ابتلا به عدم تحمل لاکتوز شود.
مشکلات گوارشی که علائمی شبیه عدم تحمل لاکتوز دارند
تنها علت سوء هاضمه و مشکلات گوارشی نوشیدن شیر نیست. بلکه عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند علائمی همانند عدم تحمل لاکتوز را در افراد ایجاد کنند.
برخی از افراد ممکن است فکر کنند عدم تحمل لاکتوز دارند، در حالی که علت بروز مشکلات گوارشی آن ها ابتلا به بیماری هایی مانند سلیاک، سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا بیماری التهابی روده (کولیت اولسراتیو و بیماری کرون) است.
علائم عدم تحمل لاکتوز شامل دردهای شکمی، تولید گاز و اسهال می تواند با بیماری های فوق مشابه باشد. تفاوت بین بیماری التهابی روده (IBD) با عدم تحمل لاکتوز در این است که در مبتلایان به IBD خون در مدفوع مشاهده می شود.
با بالا رفتن سن احتمال بروز مشکلات گوارشی مانند نفخ افزایش پیدا می کند. مصرف برخی مواد غذایی که دیواره روده را تحریک می کند یا سبب افزایش انقباضات روده می شود (مانند غذاهای حاوی کافئین یا ادویه) نیز می تواند علائمی مشابه عدم تحمل لاکتوز را ایجاد کند.
چگونه عدم تحمل لاکتوز تشخیص داده می شود؟
یک روش ساده برای تشخیص این مشکل گوارشی این است که برای مدتی به طور کامل شیر و سایر محصولات حاوی شیر از رژیم غذایی حذف شود. سپس طی چند هفته علائم گوارشی فرد مورد بررسی قرار گیرد. اگر علیرغم حذف شیر از برنامه غذایی روزانه علائم گوارشی شما بهبود پیدا نکرد، مشخص می شود که علت بروز مشکلات شما عدم تحمل لاکتوز نیست.
برای تشخیص دقیق تر می توان از یک تست تنفسی کمک گرفت. به منظور انجام این تست ابتدا باید یک نوشیدنی حاوی لاکتوز نوشیده و سپس داخل یک ظرف بالون مانند نفس بکشید. در این حالت میزان هیدروژن موجود در تنفس شما اندازه گیری می شود. در شرایط طبیعی باید بعد از مصرف لبنیات میزان کمی هیدروژن در تنفس شما وجود داشته باشد. اگر به عدم تحمل لاکتوز مبتلا باشید میزان هیدروژن در تنفس بالاتر از حد طبیعی است.
چگونه علائم عدم تحمل لاکتوز را کاهش دهید؟
برخی از افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز فقط می توانند مقدار کمی شیر مصرف کنند. اما سایر افراد ممکن است فقط گاهی اوقات به این علائم مبتلا شوند.
افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می توانند به جای شیر از سایر محصولات لبنی مانند ماست استفاده کنند. معمولاً برای این افراد هضم ماست آسان تر است. همچنین این افراد می توانند از شیر بدون لاکتوز استفاده کنند.
دریافت قرص ها یا قطره های حاوی آنزیم لاکتاز قبل از مصرف شیر نیز می تواند به کنترل علائم کمک کند. اگر به هیچ عنوان از محصولات لبنی استفاده نمی کنید برای آن که به کمبود کلسیم مبتلا نشوید لازم است بعد از مشورت با متخصص تغذیه یا پزشک مکمل دریافت کنید.
