رژیم گیاهخواری به معنای حذف تمام و یا برخی از مواد غذایی حیوانی از رژیم غذایی است. برخی از گیاهخواران لبنیات و یا تخم مرغ مصرف می کنند. اما برخی دیگر به طور کامل از مصرف غذاهایی که منشاء حیوانی دارند، اجتناب می کنند. شواهد علمی نشان می دهد که رژیم گیاهخواری می تواند از بروز برخی بیماری ها پیشگیری کند.
دیابت نوع ۲:
دیابت یکی از شایع ترین بیماری ها در جهان و ایران است. در شهر تهران حدود ۵ تا ۶ درصد افراد ۳ تا ۶۹ ساله به دیابت مبتلا هستند.
در مبتلایان به این بیماری یا به علت عدم تولید انسولین در پانکراس (لوزالمعده) و یا به علت عدم توانایی بدن برای استفاده بهینه از این هورمون قند خون افزایش می یابد. در دیابت نوع ۱ پانکراس قادر به تولید انسولین نیست. اما در دیابت نوع ۲ بدن نمی تواند از هورمون انسولین برای کنترل قند خون استفاده کند.
هنگامی که یک غذای حاوی کربوهیدرات مصرف می کنید کربوهیدرات ها در دستگاه گوارش تجزیه شده و به شکل قند ساده (گلوکز) توسط روده جذب و سپس وارد جریان خون می شوند. با ورود قند به داخل خون پانکراس هورمون انسولین را ترشح می کند. به کمک این هورمون قند به داخل سلول ها رفته و به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار می گیرد.
عواملی که می توانند احتمال ابتلا به دیابت را افزایش دهند عبارتند از: عوامل ژنتیکی، اضافه وزن و چاقی، نداشتن فعالیت بدنی منظم، سابقه ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و …
در افراد سالم قند خون ناشتا و قند خون ۲ ساعته به ترتیب کمتر از mg/dL 100 و کمتر از mg/dL 140 است. اگر قند خون ناشتا و قند خون ۲ ساعته به ترتیب mg/dL 125-100 و mg/dL 199- 140 باشد فرد به پیش دیابت (پردیابت) مبتلا است. در مبتلایان به دیابت قند خون ناشتا ≥mg/dL 126 و قند خون ۲ ساعته mg/dL≤ ۲۰۰ است.
روش های مختلفی برای کنترل بیماری دیابت وجود دارد، از جمله رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم، دارو درمانی و تزریق انسولین.
در اغلب موارد برای کنترل دیابت نوع ۲ از داروهای خوراکی استفاده می شود. این داروها یا ترشح انسولین را از پانکراس افزایش می دهند، یا میزان تولید گلوکز (قند) را در کبد کاهش می دهند و یا سبب کاهش جذب قند موجود در مواد غذایی در روده می شوند. برخی از داروها نیز مقاومت به انسولین را کاهش می دهند.
بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ برای کنترل قند خون خود به تزریق انسولین نیاز دارند. برای کنترل قند خون برخی از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز از انسولین تزریقی استفاده می شود.
اگر دیابت به خوبی درمان نشود در طولانی مدت عوارضی مانند از بین رفتن عروق شبکیه چشم و نابینایی، بیماری های کلیوی، بیماری قلبی – عروقی (CVD)، قطع عضو و … را به دنبال خواهد داشت.
فواید رژیم گیاهخواری برای مبتلایان به دیابت:
امروزه در بسیاری از جوامع نوع رژیم غذایی افراد با توصیه های انجام شده در این زمینه متفاوت است. به طوری که بسیاری از افراد سبزیجات، میوه ها، لبنیات و روغن ها را به میزان توصیه شده مصرف نمی کنند.
یکی از عوامل مهمی که در بروز چاقی و دیابت نوع ۲ موثر است، رژیم غذایی است. مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده و پرکالری سبب اضافه وزن و چاقی می شود. چاقی توانایی بدن را برای استفاده موثر از هورمون انسولین کاهش می دهد. این وضعیت که مقاومت به انسولین نامیده می شود سبب افزایش قند خون و ابتلای فرد به دیابت نوع ۲ می گردد.
نتایج یک تحقیق جدید نشان می دهد افزایش مصرف غذاهای گیاهی می تواند تاثیر مثبتی بر سلامتی داشته باشد. با توجه به این مطالعه رژیم گیاهخواری بر روی هورمون های روده ای که فشارخون را تنظیم می کنند، تاثیر می گذارد. این هورمون ها حس سیری را نیز در فرد افزایش داده و عملکرد آن ها برای کنترل وزن مفید است.
برای انجام این مطالعه از ۶۰ مرد دعوت به عمل آمد. ۲۰ نفر از آن ها به چاقی و ۲۰ نفر به دیابت نوع ۲ مبتلا بودند. ۲۰ نفر نیز سالم بودند (گروه کنترل). شرکت کنندگان به طور تصادفی به ۲ گروه تقسیم شدند. یک گروه رژیم غذایی گیاهی داشته و گروه دیگر از گوشت های فرآوری شده استفاده می کردند. میزان کالری دریافتی ۲ گروه مشابه بود.
نتایج نشان داد صرف نظر از سالم یا بیمار بودن شرکت کنندگان، در افرادی که رژیم غذایی گیاهخواری داشتند در مقایسه با گروه دیگر میزان هورمون های مفید روده‌ای بالاتر بود. این هورمون ها به تنظیم قند خون، تولید انسولین، ایجاد حس سیری و کنترل وزن کمک می کردند. به اعتقاد محققان فیبر موجود در غذاهای گیاهی سبب افزایش حس سیری می شود.
نتایج حاصل از این مطالعه برای افرادی که با مشکل چاقی روبرو بوده یا به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، حائز اهمیت است.
منبع:
Marta Klementova et al. Nutrients 2019.
