رژیم غذایی پرکالری و نداشتن فعالیت بدنی احتمال ابتلا به چاقی را افزایش می دهد. نتایج تحقیقات جدید نشان می دهد که استرس مادر در سال های ابتدایی زندگی کودک می تواند سبب بروز چاقی در کودکان شود.
دلایل بروز چاقی در کودکان و بزرگسالان:
ایران جزء کشورهایی است که بین ۱۰ تا ۲۰ درصد جمعیت آن با مشکل اضافه وزن و چاقی روبرو هستند. شواهد علمی نشان می دهد که ژنتیک در بروز اضافه وزن و چاقی نقش دارد. اما این گفته بدین معنا نیست که در افراد مستعد چاقی کم کردن وزن غیرممکن است. متخصصین می گویند در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به چاقی هستند اصلاح سبک زندگی می تواند مفید باشد.
سبک زندگی نادرست یکی از دلایل شناخته شده ابتلا به اضافه وزن و چاقی است. در افرادی که پرخوری می کنند، بیشتر حجم غذای مصرفی آن ها در طی روز غذاهای سرشار از قند و چربی است و تمایلی به مصرف میوه ها و سبزیجات ندارند احتمال بالا رفتن وزن بیشتر است. افرادی که کم تحرک هستند و فعالیت بدنی منظم انجام نمی دهند بیشتر مستعد ابتلا به چاقی می باشند.
کم خوابی یکی از دلایل ابتلا به چاقی است. در افرادی که از خواب شبانه کافی برخوردار نیستند هورمون های تنظیم کننده اشتها مختل می شوند. در نتیجه این افراد دیرتر احساس سیری کرده و تمایل بیشتری به مصرف غذاهای ناسالم دارند.
هورمون ها نیز در بروز اضافه وزن و چاقی نقش دارند. تغییرات هورمونی که در دوران یائسگی رخ می دهد احتمال ابتلا به چاقی را افزایش می دهد. اختلالات هورمونی در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) نیز از دلایل ابتلا به اضافه وزن و چاقی محسوب می شود. در مبتلایان به این سندرم کیست های کوچکی در تخمدان ها مشاهده می شود. یکی از ویژگی های این افراد مقاومت به انسولین و تجمع چربی در ناحیه شکم است.
غده تیروئید که در جلوی گردن قرار دارد متابولیسم (سوخت و ساز) را تنظیم می کند. اگر این غده هورمون کافی تولید نکند فرد به کم کاری تیروئید مبتلا شده، متابولیسم وی کاهش یافته و وزن به تدریج افزایش می یابد.
تولید بیش از حد هورمون کورتیزول توسط غده فوق کلیه می تواند سبب تجمع چربی در ناحیه دور کمر، صورت و گردن شود. استرس و تومورها می توانند میزان این هورمون را افزایش دهند.
اگر دائماً تحت استرس باشید میزان ترشح هورمون کورتیزول که “هورمون استرس” نیز نامیده می شود، افزایش می یابد. ترشح این هورمون سبب افزایش اشتها می شود. معمولاً در شرایط استرس زا تمایل به مصرف خوراکی های پرکالری بیشتر می شود.
استفاده از برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها (کورتون ها) و قرص های ضد بارداری بر وزن بدن موثر است. کورتون ها سبب تجمع مایعات در بدن شده و اشتها را افزایش می دهند. هر چقدر دوز این داروها بیشتر باشد و به مدت طولانی تری مصرف شوند تاثیر بیشتری بر وزن بدن دارند. معمولاً قرص های ضد بارداری به علت تجمع مایعات در بدن سبب افزایش وزن می شوند.
بسیاری از داروها که برای درمان افسردگی، اسکیزوفرنی و روان پریشی تجویز می شوند می توانند سبب افزایش وزن شوند. اگر تصور می کنید داروهای شما سبب اضافه وزن تان شده اند خودسرانه آن ها را قطع نکرده و در مورد امکان تغییر داروها با پزشک کنید.
ارتباط استرس مادر با بروز چاقی در کودکان:
رشد و تکامل در دوران جنینی و سال اول زندگی به عوامل خارجی حساس است. یکی از این عوامل خارجی استرس مادر است. گروهی از محققان به بررسی تاثیر استرس مادر در دوران بارداری و ۲ سال اول بعد از آن بر وزن کودک پرداختند. این مطالعه شامل ۴۹۸ جفت مادر- کودک بود.
در این پژوهش میزان استرس مادران از نظر وجود نگرانی و ترس، احساس تنش، احساس رضایت و مقابله با مسائل روزمره با استفاده از پرسشنامه سنجیده شد. سپس ارتباط بین میزان استرس مادر با نمایه توده بدنی (BMI) کودک مورد ارزیابی قرار گرفت. BMI از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می آید.
نتایج نشان داد اگر مادر در سال اول زندگی کودک استرس زیادی را تجربه کند احتمال آن که کودک در ۵ سال اول زندگی BMI بالاتری داشته باشد، بیشتر است. این ارتباط در فرزندان دختر قوی تر بود. نتایج این مطالعه در مجله BMC Public Health منتشر شده است.
محققان می گویند که در سال اول زندگی، معمولاً مادران و کودکان تمام وقت در کنار یکدیگر هستند. بنابراین، در این زمان باید به وضعیت روحی مادر به دقت توجه شود.
کودکان چاق هم در سنین کودکی و هم در سنین بزرگسالی در معرض ابتلا به بیماری های مختلف قرار دارند. اضافه وزن و چاقی احتمال ابتلا به بیماری های مختلف مانند دیابت نوع ۲، بیماری قلبی – عروقی (CVD)، کبد چرب و سرطان را افزایش می دهد.
منبع:
Beate Leppert et al. BMC Public Health 2018; Volume 18.
