ابتلا به اضافه وزن و چاقی احتمال بروز بیماری های مختلف را افزایش می دهد و حتی می تواند سبب مرگ زود هنگام شود. به همین علت است که گفته می شود پیشگیری از چاقی از درمان آن مهم تر است.
برای آن که مشخص کنیم فردی به اضافه وزن یا چاقی مبتلا است یا خیر معمولاً از شاخصی به نام نمایه توده بدنی (BMI) استفاده می کنیم. برای به دست آوردن BMI وزن (برحسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) تقسیم می‌شود. BMI کمتر از ۱۸/۵≥ کم وزنی، بین ۱۸/۵ تا ۲۴/۹ طبیعی، بین ۲۵ تا ۲۹/۹ اضافه وزن و ≥۳۰ چاقی تعریف می شود.
دلایل افزایش وزن عبارتند از: پرخوری و مصرف غذاهای پرکالری، فعالیت بدنی کم، سابقه خانوادگی و ژن ها، داروهایی مانند ضدتشنج ها و کورتیکواستروئید ها (کورتون ها)، استرس، کم خوابی و ابتلا به بیماری هایی مانند کم کاری تیروئید و سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS).
چرا پیشگیری از چاقی مهم است؟
بین وزن بدن و سلامتی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. اگر BMI بالاتر از محدوده طبیعی باشد خطر ابتلا به بیماری های مختلف در شما در مقایسه با فردی که BMI طبیعی دارد، افزایش می یابد. برخی بیماری ها که شانس ابتلای به آن ها در افراد با وزن بالا افزایش پیدا می کند، عبارتند از:
• بیماری قلبی و سکته مغزی: افزایش وزن با فشارخون بالا و کلسترول بالا مرتبط است. هر دوی این مشکلات احتمال بروز بیماری قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهند.
• دیابت نوع ۲: بیشتر مبتلایان به این بیماری با مشکلی به نام اضافه وزن یا چاقی مواجه هستند. حفظ وزن در محدوده طبیعی هم در پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲ و هم در درمان این بیماری موثر است.
• سرطان: سرطان های روده بزرگ، سینه (بعد از دوران یائسگی)، اندومتر رحم، کلیه و مری با وزن بالا مرتبط هستند. در برخی مطالعات نیز چاقی با افزایش خطر ابتلا به سرطان های کیسه صفرا، تخمدان و پانکراس (لوزالمعده) همراه بوده است.
• بیماری های کیسه صفرا: احتمال ابتلا به بیماری های کیسه صفرا و سنگ کیسه صفرا در افراد چاق بیشتر است. از سوی دیگر، لاغری سریع نیز احتمال بروز سنگ کیسه صفرا را افزایش می دهد. بنابراین، میزان کاهش وزن باید به نیم تا یک کیلوگرم در هفته محدود شود.
• استئوآرتریت (آرتروز): ابتلا به اضافه وزن و چاقی سبب می شود فشار زیادی بر روی مفاصل و غضروف ها وارد آمده و احتمال ابتلا به این بیماری افزایش یابد.
• نقرس: در این بیماری افزایش اسید اوریک خون منجر به رسوب کریستال هایی در مفاصل می شود. این بیماران با علائمی مانند درد، تورم و قرمزی مفاصل، به خصوص در شست پا، مواجه می شوند.
• آپنه خواب: مشکلی است که طی آن به طور موقت تنفس در هنگام خواب قطع شده و فرد خروپف می کند.
آپنه خواب به نوبه خود می تواند سبب مختل شدن خواب، احساس خواب آلودگی در طی روز و افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی شود. اگر علت ابتلا به آپنه خواب وزن بالا باشد کاهش وزن به بهبودی آن کمک می کند.
راهکارهایی برای پیشگیری از چاقی:
مهم ترین بخش درمان اضافه وزن و چاقی کنترل کالری دریافتی از رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی است. در اینجا به نکاتی ساده اشاره خواهیم کرد که رعایت آن ها به پیشگیری از چاقی کمک می کند:
۱- هیچ کدام از وعده های غذایی را حذف نکنید. حذف وعده های اصلی غذا و نخوردن میان وعده های سالم احتمال ریزه خواری و مصرف تنقلات پرکالری را افزایش می دهد.
۲- از مصرف میوه و سبزی غافل نشوید. استفاده از میوه ها و سبزیجات به عنوان میان وعده هم مواد مغذی بدن شما را تامین می کند و هم در ایجاد حس سیری نقش دارد.
۳- مصرف نوشابه، دلستر و نوشیدنی های انرژی زا را محدود کنید. آب بهترین نوشیدنی برای تمامی سنین محسوب می شود.
۴- مصرف فست فودها، غذاهای سرخ شده و انواع دسر را کاهش دهید.
۵- به جای سرخ کردن مواد غذایی آن ها داخل فر قرار دهید و یا بخارپز یا آبپز کنید. همچنین می توانید از ظروف رژیمی برای پخت مواد غذایی استفاده نمایید.
۶- در هنگام غذا خوردن حتماً بنشینید. در هنگام تماشای تلویزیون و یا کار با کامپیوتر غذا نخورید. غذا را به آرامی بجوید.
۷- هنگامی که گرسنه هستید خرید مواد غذایی را انجام ندهید.
۸- از خرید و نگهداری غذاهای پرکالری مانند نوشابه ها، شیرینی جات و سوسیس و کالباس در منزل خودداری کنید.
۹- از لبنیات کم چرب استفاده کنید. کلسیم موجود در لبنیات به کنترل وزن و پیشگیری از چاقی کمک می کند.
۱۰- در هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط انجام دهید. پیاده روی سریع، دویدن و شنا فعالیت هایی هستند که می توانند به پیشگیری از چاقی کمک کنند.
۱۱- مدت زمانی که هر روز صرف نشستن می کنید را کاهش دهید. تحقیقات نشان داده نشستن طولانی مدت طول عمر را کاهش می دهد. به فرزندان خود بیاموزید که میزان استفاده از تلویزیون، کامپیوتر و … را به کمتر از ۲ ساعت در روز محدود کنند.
