یکی از نوشیدنی‌هایی که امروزه مصرف آن بسیار رواج یافته نوشابه های انرژی زا (یا نوشیدنی های انرژی زا) است. آمارها نشان می‌دهد در برخی کشورها مردان ۱۸ تا ۳۴ ساله بیشترین مصرف کننده‌های این دسته از نوشیدنی‌ها هستند. همچنین یک سوم نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ ساله به طور منظم از نوشابه های انرژی زا استفاده می‌کنند.
آشنایی با نوشابه های انرژی زا:
نوشابه های انرژی زا از سال ۱۹۹۴ وارد بازار اروپا شدند. اعتقاد بر آن است که مصرف این نوشیدنی‌ها سبب بهبود عملکرد جسمی و روانی می‌شود. به همین علت نوشیدن آن‌ها توسط افراد با سنین مختلف مورد استقبال قرار گرفته است.
تولید کنندگان اثرات نوشابه های انرژی زا را افزایش نشاط، افزایش تمرکز و بهبود عملکرد معرفی می‌کنند. اما تحقیقات نشان داده که مصرف آن‌ها، به خصوص در مقادیر زیاد، سلامت فرد را تهدید می‌کند. به همین علت فروش نوشابه های انرژی زا در برخی کشورها ممنوع شده و در برخی کشورها نیز با درج برچسب هشدار فروخته می‌شوند.
مواد تشکیل دهنده نوشابه های انرژی زا با توجه به فرمولاسیون هر شرکت می‌تواند متفاوت باشد. یک قوطی نوشابه انرژی زا حاوی حدود ۸۰ تا ۵۰۰ میلی‌گرم کافئین است. این میزان کافئین معادل کافئین موجود در ۴ فنجان قهوه، ۴ بطری کوکا و ۶ فنجان چای است. این در حالی است که یک فرد سالم می‌تواند حداکثر ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز دریافت کند.
علاوه بر کافئین مقادیر زیادی قند و احتمالاً محرک‌های گیاهی در نوشابه های انرژی زا وجود دارد. قند موجود در آن‌ها می‌تواند برای مبتلایان به دیابت مضر باشد. همچنین می‌تواند سبب پوسیدگی دندان در مصرف کنندگان شود. نوشابه های انرژی زا در مقایسه با سایر نوشیدنی ها حاوی کالری بالاتری هستند.
مصرف نوشابه های انرژی زا می‌تواند برای سلامت قلب و عروق مضر باشد. از جمله سبب افزایش فشارخون و کند شدن گردش خون در رگ‌ها می‌شود. مصرف زیاد کافئین ممکن است با عوارضی مانند تپش قلب همراه باشد. با توجه به نوع ترکیباتی که در تهیه آن‌ها استفاده می‌شود احتمال بروز آسیب کبدی نیز وجود دارد.
در سال ۲۰۱۵ تحقیقی در مورد تاثیر این نوشیدنی‌ها بر روی سلامت قلب و عروق انجام شد. در این مطالعه بعد از مصرف نوشابه انرژی زا میزان فشارخون افزایش پیدا کرد. اما ضربان قلب تغییری را نشان نداد.
محققان پژوهش فوق معتقد بودند که این یافته نگران کننده بوده و می‌تواند حتی در افراد جوان سلامت قلب و عروق را تهدید و آن‌ها در معرض ابتلا به بیماری قلبی – عروقی (CVD) قرار دهد.
کودکان، زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری قلبی – عروقی، فشارخون بالا، دیابت و مشکلات کبدی باید از مصرف این نوشیدنی‌ها خودداری کنند. به سایر افراد نیز توصیه می‌شود مصرف نوشابه های انرژی زا را به شدت محدود نمایند.
نوشیدنی های مضر برای سلامت قلب و عروق خونی:
از آنجاکه نوشابه های انرژی زا حاوی مقادیر زیادی کافئین، تورین و سایر مواد محرک هستند بی‌ضرر بودن این نوشیدنی‌ها همواره مورد بحث بوده است. به عنوان مثال، در یک مطالعه محققان مشاهده کردند مصرف نوشیدنی های انرژی زا ممکن است زمینه را برای مصرف مواد مخدر فراهم کند.
در برخی مطالعات نیز مصرف زیاد این نوشیدنی‌ها با آسیب کبدی همراه بوده است. از طرف دیگر، محققان در مورد اثر این نوشیدنی‌ها بر روی سلامت قلب و عروق خونی نگران هستند. گزارش شده که مصرف بیش از ۲ عدد از این نوشیدنی‌ها ممکن است برای قلب مضر باشد.
اخیراً مطالعه‌ای با هدف شناسایی نوشیدنی‌های مضر برای قلب و عروق خونی جوانان طراحی شد. نتایج این مطالعه نشان داد که مصرف یک عدد از نوشابه های انرژی زا می‌تواند عوارض منفی جدی بر روی عملکرد عروق خونی داشته باشد.
در این مطالعه ۴۴ فرد جوان و سالم شرکت کردند. تمام افراد در دهه ۲۰ زندگی قرار داشته و سیگار نمی‌کشیدند. در ابتدای مطالعه عملکرد عروق خونی شرکت کنندگان ارزیابی شد. سپس این افراد ۲۴ اونس (۷۲۰ سی‌سی) نوشابه انرژی زا استفاده کردند. پس از ۹۰ دقیقه مجدداً عملکرد عروق خونی شرکت کنندگان بررسی شد.
نتایج نشان داد که مصرف این نوشیدنی‌ها فوراً سبب اختلال در عملکرد عروق خونی می‌شود. محققان بر این باورند که این اختلال عملکرد می‌تواند به علت وجود کافئین، تورین، قند و محرک‌های گیاهی موجود در نوشابه های انرژی زا باشد.
در مطالعه دیگری مشاهده شده بود که مصرف این نوشیدنی‌ها سبب افزایش فشارخون می‌شود. به طوری که حتی تا ۶ ساعت پس از مصرف آن‌ها فشارخون به محدود طبیعی باز نمی‌گردد.
به گفته محققان از آنجاکه مصرف نوشابه های انرژی زا روز به روز در حال گسترش است بهتر است مطالعات بیشتری در مورد تاثیر آن‌ها بر سلامتی انسان انجام شده و میزان مصرف مجاز آن‌ها مشخص شود.
بسیاری از مصرف کنندگان نوشیدنی های انرژی زا با ترکیبات موجود در آن‌ها آشنا نیستند و فقط به علت افزایش انرژی و گاهی اوقات نیز تحت تاثیر اطرافیان و یا تبلیغات به مصرف آن‌ها روی می‌آورند.
به منظور کاهش مصرف نوشابه های انرژی زا باید تمامی افراد، به خصوص نوجوانان و جوانان، از پیامدهای منفی ناشی از مصرف آن‌ها مطالع شوند. همچنین باید با راه‌های جایگزین مانند رژیم غذایی سالم و خواب کافی به منظور افزایش انرژی خود آشنا شوند.
منبع:
Presented at the American Heart Association’s (AHA) Scientific Sessions 2018
