قند خون پایین در صبح که هیپوگلایسمی صبحگاهی نیز نامیده می‌شود می‌تواند سبب غش و احساس سبک شدن سر یا گیجی بعد از بیدار شدن از خواب شود. اگرچه این مشکل در هر شخصی ممکن است رخ دهد، اما در افرادی که به علت دیابت تحت درمان قرار دارند، شایع‌تر است.
علت
هنگامی که به مدت طولانی غذا نخورید میزان قند خون کاهش می‌یابد. معمولاً غذا نخوردن در طی شب بر روی قند خون اثری ندارد. زیرا بدن از طرق مختلف از افت بیش از حد قند خون جلوگیری می‌کند. به عنوان مثال، کبد مقداری از قند ذخیره شده‌اش را در طی شب آزاد می‌کند.
قند خون ناشتا (قبل از صرف صبحانه) برای افراد مبتلا به دیابت باید در محدوده ۷۰ تا ۱۳۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر حفظ شود. اگر این میزان به کمتر از mg/dL 70 برسد علائم هیپوگلایسمی بروز می‌کند.
در افراد باردار نیز احتمال بروز هیپوگلایسمی صبحگاهی وجود دارد. زیرا بدن از کالری بیشتری به منظور کمک به رشد جنین استفاده می‌کند.
برخی از علل کاهش قند خون در هنگام صبح عبارتند از:
• داروهای دیابت، به ویژه انسولین و داروهای سولفونیل اوره
• داروی پنتامیدین (در پنومونی تجویز می‌شود)
• مصرف الکل، به ویژه در مبتلایان به دیابت نوع ۱
• نارسایی اندام، عمدتاً به علت نارسایی مزمن کلیوی
• جراحی معده، به خصوص جراحی باریاتریک جهت کاهش وزن
• اختلال آنزیم یا هورمون که می‌تواند بر روی جذب یا تجزیه گلوکز (قند) اثر گذارد.
• افزایش ناگهانی فعالیت بدنی، به خصوص در افراد مبتلا به دیابت. زیرا ورزش سبب کاهش گلوکز خون می‌شود.
• استفراغ یا اسهال
• رژیم غذایی با کربوهیدرات کم
• تومور تولید کننده انسولین
• اختلالات هورمونی، مانند کاهش عملکرد غده آدرنال و کاهش هورمون رشد
• مصرف تصادفی داروهای ضددیابت
• در موارد نادر سرطان، به خصوص تومورهایی که مواد شبه انسولین ترشح می‌کنند یا مقدار زیادی گلوکز مصرف می‌کنند.
علائم هیپوگلایسمی
علائم از خفیف تا شدید متغیر است. در ابتدا علائمی مانند افزایش ضربان قلب، تعریق، لرزش دست و گرسنگی بروز می‌کند. اگر کاهش قند خون درمان نشود سردرد، گیجی، تغییر شخصیت، تحریک‌پذیری، تشنج و حتی کما رخ می‌دهد.
شایع‌ترین علائم عبارتند از:
• تعریق
• اضطراب
• تحریک‌پذیری
• خستگی
• سردرد
• احساس سبک شدن سر
• اختلال در تمرکز
• افزایش ضربان قلب
• رنگ پریدگی
• گرسنگی، شامل علائم جسمی گرسنگی مانند تهوع و یا درد معده
• تغییر شخصیت
• درد عضلانی
• تاری دید
علائم شدید عبارتند از:
• غش و از دست دادن هوشیاری
• تشنج
ظهور علائم شدید هیپوگلایسمی یک اورژانس پزشکی است. افرادی که این علائم را تجربه می‌کنند باید فوراً به پزشک مراجعه نمایند.
درمان
درمان هیپوگلایسمی با توجه به علت آن انجام می‌شود. اگر گرسنگی در این مورد نقش داشته باشد مصرف یک وعده غذایی سرشار از قند به افزایش سریع قند خون کمک می‌کند. مصرف کربوهیدرات‌هایی که سریعاً عمل می‌کنند (مانند آبنبات، ۲۴۰ میلی‌لیتر آبمیوه و یا قرص‌های گلوکز) در درمان موثر است.
اگر مبتلایان به دیابت در صبح افت قند خون را تجربه می‌کنند لازم است پس از مشورت با پزشک دوز داروی خود و یا رژیم غذایی خود را تغییر دهند.
در مواردی که ابتلا به یک بیماری موقتی سبب بروز هیپوگلایسمی شده است مصرف مقادیر کافی آب و یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت از کم آبی بدن جلوگیری می‌کند. اگر استفراغ و یا اسهال بیش از چند روز طول کشید به پزشک مراجعه کنید.
سایر علل هیپوگلایسمی صبحگاهی می‌توانند خطرناک باشند. بنابراین، اگر به طور مکرر افت قند خون را تجربه می‌کنید حتماً به پزشک مراجعه نمایید.
پیشگیری
اگر یک مشکل پزشکی سبب بروز هیپوگلایسمی شود پیشگیری از آن امکان‌پذیر نسیت. زیرا باید علت زمینه‌ای بروز آن شناسایی و درمان شود. با این حال، تغذیه مناسب و مصرف منظم وعده‌های غذایی می‌تواند از بدتر شدن علائم جلوگیری کند.
هنگامی که علت افت قند خون در صبح عدم مصرف غذا باشد، می‌توان به کمک راهکارهایی از بروز آن پیشگیری نمود:
• اجتناب از دریافت رژیم‌های کم کربوهیدرات
• مصرف میان وعده قبل از خواب
• مصرف میان وعده‌های سرشار از فیبر: فیبر سرعت جذب گلوکز را کاهش داده و از افت قند خون جلوگیری می‌کند.
• مصرف وعده‌های غذایی کوچک و مکرر در طی روز به جای داشتن ۳ وعده غذایی بزرگ
• اندازه‌گیری مرتب قند خون در طی روز توسط مبتلایان به دیابت
