گلوکز نوعی قند بوده و منبع آن در بدن غذاهایی است که می‌خوریم. گلوکز انرژی مورد نیاز بدن را تامین می‌کند. بدن همواره تلاش می‌کند با تولید هورمون انسولین گلوکز خون (قند خون) را در محدوده معینی حفظ نماید. در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ انسولین تولید نمی‌شود. چون سیستم ایمنی با حمله به سلول‌های پانکراس (لوزالمعده) سبب تخریب سلول‌های تولید کننده انسولین شده است. در مبتلایان به دیابت نوع ۲ نیز یا انسولین کافی تولید نمی‌شود و یا بدن قادر نیست به طور موثر از این هورمون استفاده کند. در نتیجه در بیماران مبتلا به هر دو نوع دیابت گلوکز خون افزایش می‌یابد.
آزمایش قند خون تصادفی در هر زمانی از روز قابل انجام بوده و برای انجام آن نیاز نیست که فرد ناشتا باشد. از این آزمایش برای تعیین میزان گلوکز خون استفاده می‌شود. اگر نتیجه این آزمایش نشان دهنده افزایش غیرطبیعی گلوکز خون باشد پزشک برای تائید این نتیجه درخواست انجام آزمایشات دیگری را می‌دهد. آزمایشات تکمیلی می‌تواند یک آزمایش قندخون تصادفی دیگر و یا یکی از آزمایشات زیر باشد:
• قند خون ناشتا (FBS): این آزمایش بعد از آن که فرد به مدت ۸ ساعت از خوردن و آشامیدن اجتناب کرده انجام می‌شود.
• تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): در برخی افراد مبتلا به دیابت ممکن است FBS و قند خون تصادفی طبیعی باشند. اگر پزشک همچنان به وجود دیابت مشکوک باشد ممکن است دستور دهد OGTT انجام شود. برای انجام این آزمایش فرد ۸ ساعت ناشتا می‌ماند. در حالت ناشتا از وی نمونه خون گرفته می‌شود. بعد از آن بیمار یک نوشیدنی حاوی گلوکز (قند) دریافت می‌کند. سپس ۲ ساعت بعد از نوشیدن این مایع مجدداً گلوکز خون اندازه‌گیری می‌شود.
آزمایش قند خون تصادفی در چه مواردی انجام می‌شود؟
در صورت بروز علائم زیر پزشک ممکن است دستور انجام این آزمایش را دهد:
• تکرر ادرار
• احساس تشنگی مفرط
• احساس گرسنگی علیرغم مصرف غذا
• کاهش وزن ناخواسته
• احساس خستگی شدید
• تاری دید
• تاخیر در بهبود زخم‌ها
دیابت نوع ۲ معمولاً به آرامی پیشرفت می‌کند. بنابراین ممکن است در ابتدای بیماری علائم قابل توجهی ایجاد نکند.
نتایج آزمایش چگونه تفسیر می‌شود؟
میزان گلوکز خون بر حسب میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) گزارش می‌شود. در مورد آزمایش قند خون تصادفی اگر میزان گلوکز خون بیش از mg/dL 200 باشد نشان دهنده این است که فرد ممکن است به دیابت مبتلا باشد. با این حال، برای تائید این یافته لازم است این آزمایش در روز دیگری تکرار شود. همچنین ممکن است آزمایش قند خون ناشتا یا OGTT انجام شود.
برای آزمایش FBS:
• کمتر از mg/dL 100: طبیعی
• mg/dL 125-100: پیش دیابت
• ≥ mg/dL 126: دیابت
برای آزمایش OGTT:
• کمتر از mg/dL 140: طبیعی
• mg/dL 199-140: پیش دیابت
• ≥ mg/dL 200: دیابت
پیش دیابت بدین معنا است که میزان گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی است. اما به اندازه‌ای بالا نیست که فرد به دیابت مبتلا شده باشد. این افراد در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند. اصلاح سبک زندگی، کاهش وزن و ورزش می‌تواند از بروز این بیماری در این افراد پیشگیری نماید.
