چاقی در دوران کودکی یکی از مشکلات مهمی است که بسیاری از خانواده‌ها با آن روبرو هستند. هم در کشورهای در حال توسعه و هم در کشورهای توسعه یافته شیوع اضافه وزن و چاقی در دوران کودکی و بزرگسالی افزایش چشمگیری یافته است.
سبک زندگی، ژنتیک و حتی عوامل روانی در افزایش وزن کودکان و نوجوانان نقش دارند. اگرچه در کودکانی که والدین چاق دارند احتمال ابتلا به اضافه وزن بیشتر است، اما تغذیه ناسالم و بی‌تحرکی بیشترین نقش را در بروز چاقی در دوران کودکی دارند.
از یک طرف پرخوری و مصرف غذاهای پرکالری مانند فست فودها، غذاهای سرخ شده، غذاهای کنسرو شده و تنقلات و از طرف دیگر نداشتن فعالیت بدنی زمینه را برای چاق شدن کودکان فراهم می‌کند. اخیراً نیز نتایج یک تحقیق نشان دهنده ارتباط باکتری‌های روده و چاقی کودکان بوده است.
خطراتی که چاقی در دوران کودکی برای سلامتی دارد:
کودکی که چاق هستند هم در دوران کودکی و هم در دوران بزرگسالی بیش از سایر کودکان در معرض ابتلا به بیماری‌های مزمن قرار دارند.
یکی از بیماری‌های مرتبط با وزن بدن دیابت نوع ۲ است. این بیماری در گذشته فقط در میان بزرگسالان دیده می‌شد، اما امروزه با توجه به افزایش شیوع چاقی در میان کودکان و نوجوانان در سنین پایین‌تر نیز می‌تواند فرد را مبتلا سازد.
در مبتلایان به دیابت نوع ۲ حساسیت به انسولین و در نتیجه توانایی بدن برای استفاده از هورمون انسولین کاهش پیدا می‌کند. کاهش حساسیت به انسولین سبب می‌شود قند خون به بالاتر از مقادیر طبیعی برسد.
چاقی یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد. اجتناب از پرخوری، افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل و داشتن فعالیت بدنی منظم هم در پیشگیری از چاقی و هم در پیشگیری و درمان دیابت نوع ۲ نقش دارد.
خطر ابتلا به بیماری قلبی نیز در افرادی که وزن بالایی دارند، بیشتر است. چاقی چربی‌های خون و فشارخون را افزایش داده و از این طریق احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی (CVD) را بالا می‌برد. علاوه بر اضافه وزن، مصرف زیاد نمک و غذاهای پرچرب نیز با افزایش خطر ابتلا به CVD مرتبط است.
احتمال ابتلا به آسم هم در کودکان و هم در بزرگسالان مبتلا به چاقی بیشتر است. این بیماری تنفسی با التهاب مزمن راه‌های هوایی و بروز علائمی مانند تنگی نفس، خس خس سینه و سرفه مشخص می‌شود. نتایج مطالعه انجام شده در ایالات متحده نشان می‌دهد که ۳۸ درصد بزرگسالان مبتلا به آسم چاق هستند.
از سایر بیماری‌های مرتبط با وزن بدن می‌توان از اختلال خواب، مشکلات مفصلی و سرطان نام برد. طبق گزارشی که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد۴۰ درصد تمام سرطان‌ها با اضافه وزن و چاقی در ارتباط هستند. این امر نشان می‌دهد که در صورتی که وزن بدن کنترل شود می‌توان از ابتلا به این سرطان‌ها پیشگیری نمود.
ارتباط باکتری‌های روده و چاقی کودکان:
نتایج مطالعه منتشر شده در مجله mBio بیانگر ارتباط باکتری‌های روده و چاقی کودکان است. با توجه به نتایج این پژوهش ارزیابی میکروبیوتای روده (میکروارگانیسمها و باکتری‌های روده) در شیرخواران می‌تواند به شناسایی کودکانی که در معرض ابتلا به اضافه وزن یا چاقی قرار دارند کمک کند.
به کل میکروارگانیسمها و باکتری‌های روده میکروبیوتای روده گفته می‌شود. با توجه به یافته‌های حاصل از این مطالعه ترکیب و تنوع میکروبیوتای روده در سن ۲ سالگی با نمایه توده بدنی (BMI) در ۱۲ سالگی مرتبط بود.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که میکروبیوتای روده می‌تواند در بروز چاقی نقش داشته باشد. اگر این نتایج با انجام مطالعات بیشتر تائید شود می‌توان قبل از آن که کودکان به اضافه وزن مبتلا شوند از این روش برای شناسایی افراد در معرض خطر استفاده نمود. زیرا پیشگیری از بروز اضافه وزن از درمان آن آسان‌تر است.
در مطالعه حاضر اطلاعات مربوط به ۱۶۵ شیرخوار تا سن ۱۲ سالگی مورد بررسی قرار گرفت. در سن ۱۲ سالگی ۲۰ درصد این کودکان به اضافه وزن یا چاقی مبتلا بودند. محققان به منظور بررسی ارتباط بین باکتری‌های روده و چاقی کودکان BMI شرکت کنندگان را در سن ۱۲ سالگی با نمونه میکروبیوتای روده که در سن ۴ و ۱۰ روزگی، ۱ ماهگی، ۴ ماهگی، یک سالگی و ۲ سالگی به دست آمده بود مقایسه کردند.
از آنجاکه میکروبیوتای روده به وسیله رژیم غذایی تحت تاثیر قرار می‌گیرد نتایج مطالعه مذکور می‌تواند نشان دهنده نقش انتخاب‌های غذایی بر بروز چاقی باشد. بهترین روش برای بهبود میکروبیوتای روده در کودکان و بزرگسالان پیروی از یک رژیم غذایی متعادل، سرشار از انواع مختلف سبزیجات و میوه‌ها و غذاهای حاوی پروبیوتیک است.
درمان چاقی کودکان:
به منظور درمان چاقی باید عادات غذایی اصلاح شده و فعالیت بدنی در برنامه روزانه گنجانده شود. توصیه می‌شود مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین مانند انواع نوشابه‌ها، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، آبمیوه‌ها (حتی آبمیوه‌های طبیعی)، شیرینی، کیک، بیسکوئیت، آبنبات، شکلات و … برای کودکان محدود شود.
غذاهای پرچرب نیز از جمله خوراکی‌هایی هستند که مصرف آن‌ها، به خصوص در مقادیر زیاد، با افزایش وزن در ارتباط است. بنابراین، کاهش مصرف روغن‌ها، سس‌ها، غذاهای سرخ شده، انواع لبنیات پرچرب و انواع گوشت پرچرب منطقی به نظر می‌رسد.
منبع:
Maggie A. Stanislawski et al. mBio 2018; Volume 9.
