آسپارتام یک شیرین کننده مصنوعی کم کالری بوده و در مواد غذایی و نوشیدنی‌های کم کالری مانند نوشابه رژیمی و در برخی داروها یافت می‌شود. استفاده از این شیرین کننده مصنوعی در سال ۱۹۸۱ توسط FDA تائید شده است. مقدار مجاز مصرف آسپارتام ۵۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. آسپارتام نسبت به قند ۲۰۰ برابر شیرین‌تر است.
اثر بر روی وزن بدن
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد نشان داد که هیچ شواهدی مبنی بر اثربخشی شیرین کننده‌های مصنوعی در کنترل وزن وجود ندارد. در برخی مطالعات که بیماران را به مدت چند سال بررسی کردند افزایش وزن بدن و دور کمر با مصرف منظم این شیرین کننده‌ها مرتبط بود. در مطالعه‌ای نیز مصرف منظم این شیرین کننده‌ها با افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی، دیابت و سکته مغزی مرتبط بود.
اثر بر روی اشتها
شیرین کننده‌های مصنوعی می‌توانند از طریق افزایش اشتها سبب افزایش وزن شوند. مصرف مواد غذایی شیرین این پیام را به بدن می‌دهد که غذا وارد روده شده است. در این شرایط بدن در انتظار دریافت انرژی است. سپس فرد احساس سیری کرده و مصرف غذا توسط وی متوقف می‌شود. در هنگام مصرف شیرین کننده‌های مصنوعی نیز شخص طعم شیرین را حس می‌کند، اما بدن در مقایسه با آنچه که انتظار دارد کالری کمتری دریافت می‌کند. اگر این اتقاق به طور مرتب تکرار شود بدن نمی‌تواند ارتباط بین طعم شیرین و دریافت انرژی را بیاموزد. در نتیجه دریافت غذاهای پرکالری نیز منجر به ایجاد حس سیری نشده و فرد پرخوری می‌کند. با این حال، تحقیقات بیشتری باید در زمینه انجام شود.
اثر بر روی متابولیسم (سوخت و ساز)
همان فرآیندی که می‌تواند کنترل اشتها را مختل کند ممکن است فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌های متابولیک خاص مانند دیابت نوع ۲ نماید. همچنین گفته می‌شود که مصرف منظم و طولانی مدت این شیرین کننده‌ها سبب اختلال در تعادل و تنوع باکتری‌های روده می‌شود. مطالعات حیوانی نشان داده این اختلالات منجر به عدم تحمل گلوکز و در نتیجه بروز دیابت نوع ۲ می‌شود.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف منظم آسپارتام خطر عدم تحمل گلوکز را، به خصوص در افراد مبتلا به اضافه وزن، افزایش می‌دهد.
چه کسانی باید از مصرف آسپارتام اجتناب کنند؟
۱- مبتلایان به فنیل کتونوری (PKU): در این بیماری متابولیکی ژنتیکی میزان اسید آمینه فنیل‌آلانین در خون افزایش می‌یابد. این اسید آمینه یکی از ۳ ترکیب سازنده آسپارتام است.
2- مبتلایان به دیسکینزی تاخیری: یک اختلال عصبی که سبب حرکات ناگهانی و غیرقابل کنترل صورت و بدن می‌شود. این اختلال در اغلب موارد به علت استفاده طولانی مدت از داروهای ضدروان‌پریشی رخ می‌دهد.
سخن آخر
علیرغم آن که ایمنی آسپارتام تائید شده است، اما بحث‌های زیادی پیرامون استفاده از آن وجود دارد. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مصرف منظم و طولانی مدت شیرین کننده‌های کم کالری بر روی کنترل وزن اثر منفی دارد. اما تحقیقات بیشتری باید در این مورد انجام شود.
شواهد بسیاری کمی وجود دارد که نشان دهد مصرف گاه به گاه آسپارتام برای سلامتی افراد دارای وزن طبیعی مضر باشد. در افراد مبتلا به چاقی مصرف منظم این شیرین کننده‌ها خطر ابتلا به بیماری‌های متابولیک (مانند دیابت نوع ۲) را افزایش می‌دهد.
