[ezamani]

استخوان بافت زنده‌ای است که از دو لایه خارجی و داخلی تشکیل شده است؛ لایه داخلی ضخیم بوده و از شبکه‌های محکمی تشکیل شده است که توده استخوانی را ایجاد می‌کند.

در بدن استخوان‌ها به طور مرتب ساخته شده و از بین می‌روند. البته سرعت این روند در تمام عمر فرد یکسان نیست، به طوریکه توده استخوانی در سنین 20 تا 30 سالگی به حداکثر میزان خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد. حداکثر توده استخوانی در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل ارثی، تغذیه، فعالیت بدنی و شیوه زندگی در طول دوره رشد بستگی دارد.

اگر میزان تخریب استخوان بیش از ساخته شدن آن باشد، فضاهای بین شبکه‌های داخلی استخوان بزرگ می‌شود و اصطلاحا پوکی استخوان اتفاق می‌افتد. در این وضعیت استخوان ضعیف شده و با کوچک‌ترین ضربه دچار شکستگی می‌شود. این پدیده در سنین سالمندی شایع است، اما با اقدامات ساده‌ای می‌توان آن را به تاخیر انداخت یا از شدت آن کاست.

اهمیت پوکی استخوان در این است که اغلب تا زمان شکستگی استخوانی علامتی ندارد. ستون فقرات، استخوان ران، لگن، مچ دست و انتهای ساعد به ترتیب شایع‌ترین محل‌هایی هستند که در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شوند. بسیاری از شکستگی‌های ستون فقرات فقط با درد شدید پشت همراه هستند و علامت دیگری ندارند. انحراف ستون مهره‌ها در اثر جوش خوردن خودبخودی آنها می‌تواند از علایم این بیماری باشد.
چه عواملی منجر به پوکی استخوان می‌شوند؟

– سن: با بالا رفتن سن، تراکم استخوان در هر دو جنس به تدریج کاهش می‌یابد، به طوریکه از حدود 40 سالگی این تراکم بین نیم تا یک درصد در سال کاهش می‌یابد.

– جنس: پوکی استخوان در زنان به دلیل کم بودن توده استخوان و پدیده یائسگی شایع‌تر است.

– یائسگی و کاهش هورمون‌های جنسی: هورمون‌های جنسی نقش مهمی در استحکام استخوان‌ها دارند. بنابراین هر عاملی ازر جمله یائسگی که باعث کاهش این هورمون‌ها شود، پوکی استخوان را تسریع می‌کند.

– سابقه فامیلی: در صورت وجود سابقه شکستگی در بستگان نزدیک، احتمال ابتلا به شکستگی تا دو برابر افزایش می‌یابد.

– نژاد و عوامل ارثی: نژاد آسیایی و افرادی که پوست و موی روشن دارند، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

– جثه بدنی: استخوان‌بندی ظریف و جثه کوچک‌تر موجب افزاش احتمال پوکی استخوان می‌شود.

– بیماری‌های همراه: برخی بیماری‌ها نظیر بیماری‌های مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع یک، افزایش هورمون تیرویید و پاراتیرویید، اختلالات هورمون‌های جنسی، اسهال مزمن، برخی سرطان‌ها، بی‌اشتهایی عصبی و پیوند اعضا ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند.

– مصرف داروها: مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون، داروهای ضد صرع و داروهایی که برای درمان بیماری‌های تیروئید مصرف می‌شوند، موجب بروز پوکی استخوان می‌شوند.

– ورزش و فعالیت بدنی: ورزش سبب افزایش رشد استخوانی بویژه دوران کودکی و بلوغ می‌شود و اگر مناسب و مستمر باشد، افزایش تراکم استخوانی را در بر دارد.

– مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات شامل سیگار، قلیان، پیپ و چپق موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون‌های جنسی می‌شود که به تسریع پوکی استخوان می‌انجامد.
پوکی استخوان چگونه منجر به شکستگی می‌شود؟

مسلما استخوان‌هایی که استحکام کافی برای حفظ تعادل بدن نداشته باشند، به راحتی متعاقب نیروهای جزیی مانند زمین خوردن یا سقوط از پله، دچار شکستگی می‌شوند. به همین دلیل شایع‌ترین شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان؛ سقوط و زمین خوردن است. عواملی مانند عوامل محیطی، نور کم، اختلال بینایی، فراموشی، استفاده از داروهای خواب‌آور در افزایش احتمال سقوط و شکستگی نقش دارند.
راه‌های پیشگیری از پوکی استخوان

بنابر اعلام مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، برای پیشگیری از پوکی استخوان از منابع کلسیم و ویتامین “د” به اندازه کافی در رژیم غذایی خود استفاده کنید، از مصرف دخانیات به هر شکل خودداری کنید، ورزش مستمر و مناسب را در برنامه خود بگنجانید، غلات، لبنیات، حبوبات، سبزی، ماهی و میوه را در رژیم غذایی خود قرار دهید، از مصرف نوشابه و قهوه خودداری کنید، روزانه شش تا هشت لیوان آب بنوشید.

[نویسنده]

نوشته‌ها