[neda.mousavi]

مطرح شدن ارتباط بین رژیم غذایی و بیماری MS به سال‌ها پیش بازمی‌گردد. مطالعات در دهه‌های گذشته به بررسی نقش ویتامین D و نوع چربی‌های مصرفی در بروز MS پرداخته‌اند. بر اساس شواهد موجود افراد با سطوح پایین ویتامین D در بدن، افراد ساکن در مناطق با آب و هوای سرد و کسانی که کمتر در معرض نور خورشید قرار دارند (به علت ساخت کمتر ویتامین D در بدن)، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.

در زمینه نوع چربی‌های مصرفی بر اساس مطالعات موجود دیده شده است که مناطق با مقادیر بالای مصرف چربی‌های حیوانی و لبنیات پرچرب نسبت به مناطق با مصرف بالای ماهی و میوه و سبزی شیوع بالاتری از MS دارند. البته این عوامل غذایی مانند سایر علل جزو عوامل احتمالی ابتلا به MS هستند و به عنوان عامل قطعی شناخته نمی‌شوند. صرف‌نظر از نقش تغذیه در بروز و پیشگیری از MS، باید در نظر داشت بیماری MS یک بیماری مزمن تحلیل برنده است، بنابراین نقش تغذیه مناسب و کافی برای بیماران در طولانی مدت باید مورد توجه قرار گیرد. عوارض جانبی داروهای مورد استفاده در بیماران مبتلا به MS، در کنار ناتوانی‌های ناشی از بیماری می‌تواند وضعیت تغذیه‌ای بیماران مبتلا را تحت تأثیر قرار دهد. از طرف دیگر دریافت غذایی و وضعیت تغذیه‌ای بیماران نیز می‌تواند وضعیت کلی عملکرد بیمار و پیشرفت بیماری را در آن‌ها تحت تأثیر قرار دهد.

با توجه به اینکه تاکنون درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده است، بسیاری از بیماران مبتلا برای درمان درد، خستگی، استرس و علائم بیماری خود از درمان‌های جایگزین یا مکمل استفاده می‌کنند. رژیم‌های غذایی مختلف، مکمل‌های حاوی مقادیر بالای ویتامین- مینرال یا اسیدهای چرب ضروری، هومئوپاتی، درمان‌های گیاهی، ورزش، ماساژ و طب سوزنی از جمله این درمان‌ها هستند. بسیاری از این درمان‌ها شاید بتوانند وضعیت کلی بیمار را تا حدی بهبود دهند، اما اثر آن‌ها بر سیر بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن تا کنون به اثبات نرسیده است. به عنوان مثال یکی از ادعاهای نادرستی که در زمینه ارتباط رژیم غذایی و بیماری MS وجود دارد، توانایی درمان این بیماری توسط رژیم‌های غذایی خاص است؛ تاکنون رژیم‌های غذایی متعددی برای مدیریت و کنترل این بیماری مورد بررسی قرار گرفته است، که همه آن‌ها نتایج مبهمی را به همراه داشته‌اند.
رژیم‌های متفاوتی مانند رژیم‌های فاقد آلرژن، فاقد گلوتن، فاقد پکتین، محدود از قند فروکتوز، خام‌خواری، رژیم مایعات، و مکمل‌های مواد مغذی با دوزهای بالا و… تا به امروز بی‌اثر شناخته شده‌اند. برخی از این رژیم‌ها با حذف گروه‌های غذایی حاوی فیبر بالا و حذف لبنیات حتی می‌توانند منجر به کمبود مواد مغذی و ایجاد بیماری‌های بعدی مانند بیماری‌های عروق کرونری و پوکی استخوان شوند. پیروی از این دسته رژیم‌های غذایی خاص تنها به علت باورهای قوی بیماران به تأثیر آن‌هاست و توجیه علمی برای آن‌ها وجود ندارد. در واقع باید در نظر داشت که بیماری MS یک اختلال متابولیک مانند دیابت یا چربی خون بالا نیست که بتوان تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای از رژیم غذایی بر کنترل یا بهبود آن توقع داشت. بر اساس شواهد علمی موجود بهترین رژیم غذایی برای بیماران مبتلا یک برنامه غذایی متعادل، متنوع و کافی مانند همه افراد سالم دیگر است که شامل همه گروه‌های غذایی مانند غلات، میوه و سبزی، مواد پروتئینی و گوشت‌ها و لبنیات باشد. زیرا با توجه به اینکه اختلالاتی مانند سوءتغذیه، کمبود مواد مغذی، چاقی و کاهش وزن در بیماران مبتلا به MS شایع است، عدم توجه مناسب به تغذیه بیماران می‌توانند علائم بالینی را تشدید کنند و باعث تشدید ناتوانی در این بیماران شوند. برای داشتن یک تغذیه مناسب در درجه اول انرژی دریافتی بیماران باید با توجه به شرایط آن‌ها برای پیشگیری از افزایش و کاهش وزن غیرضروری تنظیم شود؛ درعین‌حال مقادیر مناسب و کافی پروتئین و کربوهیدرات نیز استفاده شود. برای انتخاب چربی‌ها استفاده از روغن زیتون، روغن ماهی و سایر منابع اسیدهای چرب امگا3 توصیه می‌شود و تا حد ممکن باید مصرف چربی‌های اشباع محدود شود. منبع عمده چربی‌های اشباع مواد غذایی با منشأ حیوانی مانند گوشت قرمز و لبنیات پرچرب هستند.

پیشرفت بیماری و آسیب سیستم عصبی
با پیشرفت بیماری و آسیب بیشتر سیستم عصبی، اختلالات نورولوژیک و دیسفاژی (سختی در بلع) در بیماران مبتلا به MS ممکن است رخ دهد؛ در این مرحله بافت رژیم غذایی نیاز به اصلاح دارد و می‌توان به جای یک رژیم جامد از غذاهای نرم‌تر و پوره‌ها استفاده کرد. با توجه به اینکه خستگی از جمله اختلالات شایع در بیماران مبتلا به MS است، برای کاهش خستگی در زمان صرف غذا، مصرف وعده‌های کوچک و متعدد به جای وعده‌های حجیم توصیه می‌شود. درگیری مثانه در این بیماری باعث بی‌اختیاری و تکرر ادرار می‌شود. برای به حداقل رساندن این مشکل توزیع مایعات در طول ساعات بیداری و محدود کردن آن‌ها قبل از خواب توصیه می‌شود. باید در نظر داشت محدود کردن شدید مایعات برای کاهش تکرر ادرار اشتباه است و می‌تواند خطر عفونت مجاری ادراری را که مشکل شایعی در بیماران مبتلا به MS است، افزایش دهد. درگیری سیستم گوارشی نیز می‌تواند منجر به یبوست و اسهال شود. برای به حداقل رساندن این مشکل یک رژیم غذایی سرشار از فیبر، به همراه مصرف زیاد مواد غذایی حاوی فیبر بالا مانند آلو و مایعات کافی توصیه می‌شود. در صورت تجویز داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها در دوران عود بیماری مصرف سدیم باید کنترل شده و کلسیم، پتاسیم و روی برای به حداقل رساندن عوارض داروها باید به میزان کافی مصرف شوند.

سیده ندا موسوی، دانشجوی دکترای تخصصی علوم تغذیه

[نویسنده]

نوشته‌ها