[ezamani]

مصرف داروها برای بیماری های مختلف در کنار اثرات سودمندی که دارند ممکن است عوارض جانبی هم داشته باشند که خود این عوارض باعث ایجاد بیماری های جدیدی از جمله پوکی استخوان شوند. دسته های دارویی مختلف بر ساختار و بافت استخوان تاثیر دارند و در مراحل مختلف ساخت سلول های استخوانی، جایگزین شدن سلول های قدیمی با سلول های جدید و یا نگهداری بافت یکپارچه استخوانی و تراکم استخوان ممکن است این تاثیرات اعمال شود.

داروها معمولا از طریق تاثیر بر مواد مغذی لازم در ساخت استخوان مانند ویتامین های K، D و یا املاح کلسیم و فسفر و… باعث اختلال در ساختار استخوان و ایجاد پوکی استخوان می شوند. در این مطلب به مکانیسم ها و نحوه عملکرد و داروهای ایجادکننده پوکی استخوان اشاره می کنیم:

1 – داروهایی که از طریق کاهش زمان ترانزیت و نقل و انتقالات روده ای بر روی جذب مواد مغذی اثر می گذارد

این داروها زمان لازم برای جذب مواد مغذی را کاهش داده و جذب دچار اختلال می شود. عملکرد آنها مانع هضم و جذب چربی ها می گردند و با دفع چربی ها از دستگاه گوارش، سایر مواد محلول در چربی مانند ویتامین D و املاح دیگر مثل کلسیم از بدن دفع می شوند. از این دسته دارویی به داروهای مسهل (Laxative Drugs) اشاره می کنیم که عبارتند از:

• روغن های معدنی (Mineral Oils)

• روغن کرچک (Castor Oil)

• بیزاکودیل (Bisacodyl)

• لاکتولوز (Lactulose)

• پسیلیوم (Psyllium)

• سوربیتول (Sorbitol)

2 – برخی از داروها از طریق اثر مستقیم بر روی سلولهای مخاطی روده و یا آنزیم موجود در دستگاه بر روی جذب مواد مغذی اثر می گذارند

داروهای متوترکسات (Methotrexate) تجویزی در لوسمی، لنفوسارکوم، پسوریازیس (شدید)، آرتریت روماتوئید (شدید، مقاوم) و داروی کلشی سین (Colchicine) تجویزی جهت درمان نقرس و آرتریت و آنتی بیوتیک های نئومایسین (Neomycin) و کانامایسین (Kanamycin) تجویزی برای عفونت های پوستی و نیز برای از بین بردن باکتریهای روده و آماده کردن روده برای جراحی، باعث تخریب مخاط دستگاه گوارش اختلال در فعالیت ها آنزیم های موثر در هضم و جذب چربی ها و کاهش هضم و جذب چربی ها و سوء جذب ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین دی و املاح دیگر مثل کلسیم می شوند.

3 – داروهایی که باعث مهار ترشح اسید معده یا کاهش اسید معده می شوند

برای درمان ریفلاکس معده- مرسی شدید، ازوفاژیت، سوزش معده و درمان کوتاه مدت زخم فعال اثنی عشر استفاده می شوند، می توانند موجب پوکی استخوان گردند. کلسیم که مهمترین جزء موثر در سلامت استخوان است برای جذب در دستگاه گوارش به محیط اسیدی نیاز دارد. داروهای مهارکننده اسید معده با مکانیسم های مختلف مانند خنثی کردن اسید معده یا کاهش تولید آن، باعث قلیایی شدن محیط دستگاه گوارش و کاهی جذب کلسیم می شوند. این داروها عبارتند از:

• هیدروکسید آلومینیوم (Aluminium hydroxide)

• رانیتیدین (Ranitidine)

• سایمتیدین (Cimetidine)

• فاموتیدین (Famotidine)

• نیزاتیدین (Nizatidine)

• امپرازول (Omeprazole)

• رابپرازول (Rabeprazole)

• پنتوپرازول (Pantoprazole)

4 – داروهایی که باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش از دست دهی کلسیم از استخوان ها و اختلال در متابولیسم ویتامین D در بدن می شوند

از این دسته دارویی به کورتیکواستروئیدها (کورتون ها) اشاره می کنیم. این داروها در درمان بیماری های روماتیسمی، آلرژی های مختلف، بیماری آدیسون (کم کاری غدد فوق کلیوی)، آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه (برونشیت، آمفیزم)، پیوند اعضا، بیماری های پوستی مختلف، صدمات وارده به طناب نخاعی، بیماری های التهابی روده استفاده می شوند که عبارتند از:

• پردنیزول (Prednisolone)

• متیل پردنیزولون (Methyl Prednisolone)

• استات میتل پردنیزولون (Metyl Prednisolone Acetate)

• هیدرو کورتیزول (HydroCortidone)

• بتامتازون (Betamethasone)

• دگزامتازون (Dexanethasone)

• بکلومتازون (Beclometasone)

• فلودرو کورتیزون (Fludrocortisone)

• فلوتیکازون (Flutacasine)

5 – داروهایی که با اختلال در عملکرد آنزیم های دخیل در هضم و جذب چربی ها مانع جذب ویتامین دی و کلسیم و ایجاد پوکی استخوان می شوند

این داروها عموما جهت مقاصد کاهش وزن به کار می روند. یکی از این داروها داروی اورلیستات (ونوستات) (Orlistat) است که در روده با آنزیم لیپاز روده ای که مسئول هضم و جذب چربی هاست باند می شود و مانع از عمل این آنزیم در روده می گردد. در نتیجه هضم و جذب چربی ها و جذب ویتامین های محلول در چربی مثل ویتامن D و املاح مانند کلسیم کاهش می یابد.

6 – داروهایی که از طریق افزایش دفع کلسیم از بدن باعث ایجاد پوکی استخوان می گردند

داروهای دسته دیورتیکها (نه همه آنها) مانند فوروزماید (Furosemide) این داروها از بازجذب کلیوی کلسیم جلوگیری کرده و باعث دفع بیشتر کلسیم از بدن می شوند و بدن با مکانیسم های هوشمند جهت کنترل سطح کلسیم خون جهت انجام اعمال حیاتی بدن مبادرت به جذب کلسیم از استخوانها می کند و ساختار استخوان ضعیف و غیرمستحکم می گردد.

7 – تعدادی از داروها در دستگاه گوارش با کلسیم کمپلکس های نامحلول و غیرقابل جذب تشکیل می دهند که مانع از جذب کلسیم می شوند که از این موارد می توان به موارد زیرا اشاره کرد

– برخی از آنتی بیوتیک ها:

* سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin)

* داکسی سایکلین (Doxycycline

* تتراسایکلین (Tetracycline)

* اریترومایسین (Erythromycin)

* جمی فلوکساسین (Gemifloxacin)

* افلوکساسین (Ofloxacin)

– داروهای کمپلکس دهنده که برای درمان مسمومیت با جیوه، سرب و آرسنیک و سایر مقاصد درمانی مثل آرتریت روماتوئید مانند داروی دی پنی سیلامین (D- Penicillamine)

[نویسنده]

نوشته‌ها