[Zohre Azimi]

اشتباه رايجي که در بين اکثر افراد وجود دارد، قايل نبودن تفاوت بين گياهان دارويي و داروهاي گياهي است. گياهان دارويي مثل زيره، رازيانه، هل يا دارچين گياهاني هستند که برخي خواص درماني آنها که عمدتاً بي‌ضرر يا کم‌ضرر هستند، به اثبات رسيده است اما داروهاي گياهي حاصل تبديل برخي گياهان به دارو در کارخانه‌هاي داروسازي و طي فرآيندي خاص و استريل هستند.
با اين توضيحات و ذکر تفاوت گياهان دارويي و داروهاي گياهي بايد گفت که عطاري‌ها تنها حق فروش گياهان دارويي را دارند، گياهاني که تعدادشان مشخص است و طي ساليان دراز فوايد و بي‌عارضه يا کم‌عارضه بودنشان به اثبات رسيده است. عطاري‌ها بايد گياهاني مثل گل گاوزبان که اثر درماني‌اش براي تقويت اعصاب يا زيره براي درمان نفخ که بر اساس تجربه‌هاي طولاني و نسل به نسل منتقل شده است را به فروش برسانند.
مسلم است که مصرف بي‌رويه و بيش از حد نياز هر نوع خوراکي اعم از گياهي يا شيميايي مي‌تواند براي بدن ضرر داشته باشد. بنابراين اين گياهان دارويي هم بايد به موقع و به طور صحيح مصرف شوند. حدود 95 درصد از داروهاي گياهي عضو ليست داروهاي بدون نياز به نسخه هستند يعني اينکه مي‌توان آنها را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهيه کرد و تقريباً عوارض خاصي پس از مصرف در پي ندارند و 5 درصد باقي‌مانده که به علت مصرف نابه‌جا عوارض دارند را بايد با نسخه از داروخانه‌ها تهيه کنيد. هم اکنون حدود 150 داروي گياهي عضو ليست داروهاي بدون نياز به نسخه در داروخانه‌هاي ايران و حدود 200 گياه دارويي در عطاري‌ها وجود دارد. عطاري فقط و فقط محل فروش گياه دارويي تغيير شکل نيافته است و نه محل تشخيص و درمان بيماري يا فروش داروهاي دست‌ساز، قرص، کپسول، شربت يا حتي گياه پودرشده. جاي دارو، تنها در داروخانه است .

دسته بندي داروهاي گياهي بر اساس ( مزاج – مزه – کنش )

مزاج داروها :
مزاج بر دو نوع است :مزاج اول ، مزاج دوم .
مزاج اول :اولين مزاجي است که از عناصر چهارگانه حاصل مي شود .
مزاج دوم :مزاجي است که از عواملي که خود آنها داراي مزاج ويژه اي هستند پديد مي آيد مانند مزاج داروهاي مرکب يا مزاج پادزهرها (ترياق )
مزاج دوم بر دو گونه است :1 ـ ترکيبات نيرومند و پايدار 2 ـ ترکيبات سست و ناتوان .
مزاج نيرومند :
اگر دو ماده ي ساده با هم ترکيب شوند و اجزاي هر دو چنان به هم جوش خورده باشند که گرماي غريزي اندام ما در جدا ساختن آنها با دشواري روبرو شود ،آن مزاج پايدار است .
مزاج سست و جدايي ناپذير :
اگرمزاج ،آن مزاج مستحکم نباشند و حالت امتزاج اجزاي ساده چنان باشد که مزاج ما ياراي از هم جدا ساختن آنها را داشته باشد ، آنگاه قواي آنها مخالف يکديگر است ، هريک بکار خود مي پردازد و بر ضد جزء جدا شده از آن قد علم مي کند .
داروهاي سست آميز نيز به چند قسم هستند :
1 ـ برخي از آنها بيشتر از بقيه با هم در آميخته اند و نمي توان بوسيله ي پختن يا شستن ، قوايي را که در آنهاست از هم جدا سازيم .مثلاً بابونه داراي دو نيروي تحليل برنده و قابض است . هر گاه بابونه را آب پز کنيم و آن را ضماد سازيم هيچ يک از قوايش از يکديگر جدا نمي شوند .
2 ـ در برخي از اين داروها قوه هاي موجود ،در حالت پختن از هم جدا مي شوند مانند :کلم .
گوهري که کلم دارد از دو ماده ترکيب يافته است :يکي ماده خاکي که گيرنده ( قابض )است و ديگري ماده ي لطيف و زداينده بورقي .براثر پختن کلم ، ماده ي لطيف و زداينده ي بورقي مي گذارد و گوهر قابض خاکي بر جاي مي ماند و از آن روست که آب کلم پخته مسهل است و نپخته آن بند آورنده .
جزء هاي ساده گروهي از اين داروها را مي توان به وسيله ي شستن آنها از هم جدا نمود مانند کاسني و بسياري از سبزي ها .
3 ـ در برخي از داروهاي مفرده به نظر مي رسد که دو گوهر مختلف المزاج در آنها وجود داشته باشد که با هم نياميخته باشند . اين اختلاف در برخي از آنها مثل ترنج آشکار است و با حس مي توان درک کرد و در برخي مثل اسفرزه نامحسوس است .
شناسايي قواي مزاج داروها :
قوت دارو را مي توان از دو راه شناخت :الف ـ مقايسه ب ـ آزمايش
الف ـ مقايسه
درشناخت قواي داروهاي مفرده ازراه قياس قوانيني به شرح زير وجود دارد :
1-زود گرم شدن و تبديل سريع به آتش
2 ـ دير گرم شدن و گرمي پذيرفتن
3 ـ سرعت انجماد
4 ـ تأخير در انجماد
5 ـ بو ، مزه ، رنگ
6 ـ اثرات دارويي و قوه اي که از آن پديد مي آيد .از اين راه مي توان دليل هاي آشکار بروجود قواي مجهول بدست آورد .

کارشناس تغذیه

[نویسنده]

نوشته‌ها