[zahra jamshidi]

هرچند کمبود ویتامين‌های B1، B2، B6 و نیاسین همگی مي‌توانند موجب ضعف و بیحالی شوند، کمبود «حاشیه‌ای» ويتامين B12 بسیار شایع‌تر است و اهميت خاصی دارد. منظور از کمبود حاشیه‌ای حالتی است که در آن کمبود به آن شدتی نیست که موجب علائم بالینی واضح شود نتیجه آن که اولاً تشخیص آن دشوار است و ثانیاً ممکن است اختلالات خفیف کارکردی و کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها و دیگر تنیدگی (استرس)ها وجود داشته باشد. در این حال ممکن است بیمار تنها از بی‌خوابی، تحریک پذیری، عدم تمرکز و سرانجام ضعف و بیحالی شکایت داشته باشد.
ويتامين B12 یکی از مواد مغذی است که در تقسیم یاخته‌ای دخالت دارد و با توجه به سرعت بالای تقسیم یاخته‌ای در مغز استخوان، وجود آن برای خونسازی طبیعی ضروری است. این ویتامين در کارکرد اعصاب نیز نقش دارد و از این رو کمبود آن ممکن است سبب احساس سوزن سوزن شدن نوک انگشتان، عدم تعادل، از دست دادن حافظه، ضعف و بیحالی و نهایتاً آسیب جدی عصبی شود. در کمبودهای حاشیه‌ای این ویتامين، ممکن است تنها علائم غیراختصاصی نظیر کاهش توان و ضعف وجود داشته باشد.
کمبود B12 به ویژه نزد سالمندان شایع‌تر است چراکه با افزایش سن، مخاط معده به تدریج تحلیل مي‌رود و همين مساله ممکن است موجب کاهش جذب ویتامين B12 شود. فرایند جذب ویتامين B12 بسیار پیچیده و حقیقتاً یکی از معجزات آفرینش است (اما به راستی کجای آفرینش اعجاز نیست؟!). تنها همينقدر بگویم که جذب این ویتامين که روزانه تنها حدود دو سه ميکروگرم (یعنی ميلیونیوم گرم!!!) مورد نیاز است، محتاج وجود پروتئینی است که توسط مخاط معدی ترشح مي‌شود. در گذشته که ماهیت این ماده ناشناخته بود، نام «عامل یا فاکتور درونی» را بر آن گذاردند ولی بعدها که خصوصیات آن کاملاً شناخته شد، این نام همچنان بر روی آن ماند. بنابراین با تحلیل مخاط معدی در سالمندی، از ترشح عامل درونی و به تبع آن جذب ويتامين B12 نیز کاسته مي‌شود. این ویتامين و اسید فولیک از این نظر منحصر به فردند که برخلاف سایر ویتامين‌های محلول در آب، در کبد ذخیره مي‌شوند. برآورد شده است که ذخیره کبدی ويتامين B12 برای 4 تا 6 سال کفایت مي‌کند! نکته درخور توجه دیگر اینکه این ويتامين، منبع غذایی گیاهی ندارد و منحصراً در منابع غذایی جانوری یافت مي‌شود. نتیجه آنکه گیاهخواران مطلق (یعنی آنان که نه تنها گوشت بلکه شیر، تخم‌مرغ و لبنیات هم نمي‌خورند) در معرض خطر کمبود این ویتامين هستند. با توجه به هزینه نسبتاً بالای منابع غذایی جانوری، نوسانات اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم و به ویژه در سالمندانی که بازنشسته و مستمری بگیرند طبعاً موجب کاهش سهم این دسته از مواد غذایی در سفره ایشان خواهد شد مضاف بر اینکه بسیاری از سالمندان ممکن است تنها زندگی کنند و آنگونه که باید مراقب ترکیب و مقدار غذای دریافتی خود نباشند. کمبود ويتامين B12، در صورت عدم درمان ممکن است به فقدان حافظه و آسیب‌های عصبی ماندگار منجر شود. انواع گوشت، جگر، تخم‌مرغ و لبنیات به ویژه پنیر از منابع خوب این ویتامين هستند.

[نویسنده]

نوشته‌ها