[s.samadi]

بطور كلي چهار روش اساسي پيشگيري از كم خوني فقر آهن عبارتند از: آهن ياري، غني سازي مواد غذايي، آموزش تغذيه و كنترل بيماري هاي عفوني و انگلي.
1- آهن ياري:
آهن ياري معمولا” براي گروه هاي آسيب پذير و در معرض خطر كم خوني فقرآهن مانند زنان باردار، كودكان زير 5 سال، كودكان سنين مدرسه و دختران نوجوان انجام مي شود.
برنامه آهن ياري در نظام شبكه هاي بهداشتي درماني كشور به شرح ذيل اجرا مي شود:
– به كليه كودكان از پايان ماه ششم و يا همزمان با شروع تغذيه تكميلي تا 24 ماهگي روزانه 15 قطره سولفات فرو و يا يك قاشق cc5/1 شربت آهن بايد داده شود.
– كليه زنان باردار از پايان ماه چهارم بارداري تا 3 ماه پس از زايمان روزانه يك عدد قرص سولفات فرو بايد مصرف كنند.
– براي كودكان 5-2 ساله دوز هفتگي 30 ميلي گرم آهن المنتال يكبار در هفته به مدت 3 ماه در سال توصيه مي شود.
– براي كودكان سن 14-6 سال دوز هفتگي 60 ميلي گرم آهن المنتال يكبار در هفته به مدت 3 ماه در سال توصيه مي شود.
– براي نوجوانان دختر و پسر در سنين 20-14 سال و زنان سنين باروري دوز هفتگي 60 ميلي گرم آهن المنتال يكبار در هفته به مدت 4 ماه در سال توصيه مي شود. بر اين اساس، برنامه آهن ياري هفتگي در حال حاضر براي دختران دانش آموز دبيرستاني از طريق شبكه هاي بهداشتي درماني كشور اجرا مي شود.
2- توصيه هاي تغذيه اي
در برنامه غذايي روزانه دونوع آهن “هم“ و “غيرهم“ وجود دارد. آهن “هم ” در گوشت قرمز، مرغ، ماهي و جگر وجود دارد. آهن “غیر هم “در غذاهاي گياهي مانند غلات، حبوبات، سبزيجات، مغزها (پسته، بادام، گردو و فندق)‌و انواع خشكبار (برگه هلو، زردآلو،‌انجير، كشمش، خرما و ….) وجود دارد. آهن.”هم” از قابليت جذب بالايي برخوردار است و به ميزان 20 تا 30 درصد جذب مي شود. در حالي كه آهن غیر هم موجود در غذاهاي گياهي به ميزان 3 تا 8 درصد جذب مي شود و جذب آن بستگي به وجود عوامل كاهش دهنده و افزايش دهنده جذب آهن دارد. آهن موجود در زرده تخم مرغ نيز نوع غیر هم است كه از قابليت جذب كمي برخوردار است. استفاده از منابع غذايي حاوي آهن در برنامه غذايي روزانه، مصرف انواع خشكبار و مغزها در ميان وعده ها بخشي از آهن مورد نياز روزانه را تامين مي كند و به طور كلي مصرف آن ها به جاي تنقلات غذايي كم ارزش از جمله انواع پفك، چيپس و نوشابه هاي گازدار توصيه مي شود.
گوشت قرمز، مرغ و ماهي افزايش دهنده جذب آهن هستند. اين مواد غذايي ارزش دوگانه دارند. از يك سو داراي آهن.هم مي باشند و از سوي ديگر موجب افزايش جذب آهن غیر هم كه در منابع گياهي موجود است مي شوند.يعني اگر حتي مقدار كمي گوشت در غذا وجود داشته باشد آهن موجود در آن موجب افزايش جذب آهن از مواد غذايي گياهي مي شود. اسيد اسكوربيك (ويتامين ث) كه در سبزي ها و ميوه هاي تازه و خام وجود دارد يكي ديگر از افزايش دهنده هاي جذب آهن مي باشد. از طريق مصرف مقداري سبزي خوردن و يا انواع سالاد (شامل گوجه فرنگي، فلفل دلمه اي، كلم، كاهو) همراه بــا آب ليمـو يا آب نارنج تازه جذب آهن غذاهاي گياهي افزايش مي يابد.
استفاده از جوانه غلات و حبوبات مي تواند موجب افزايش آهن قابل جذب در مواد غذايي شود. وقتي غلات جوانه مي زنند ويتامين C در آنها افزايش مي يابد و ميزان تانن ها و اسيد فيتيك كم مي شود. مثلا“ جوانه زدن بعضي از غلات مثل گندم و حبوبات مثل ماش و عدس به مدت 24 تا 48 ساعت مي تواند آهن قابل جذب را تقريبا“‌به دو برابر افزايش دهد. جوانه گندم و ماش را مي توان همراه با سالاد مصرف نمود. افزودن آن ها به غذاي كودك مثل سوپ و در اواخر طبخ آن موجب افزايش ويتامين C غذاي كودك مي شود.
– به طور كلي از نوشيدن چاي، قهوه و دم كرده هاي گياهي يكساعت قبل و يك تا دو ساعت پس از صرف غذا خودداري شود به ويژه در مورد كودكان بايد توصيه شود كه مادران حتي الامكان چاي به آن ها ندهند و يا اين كه فاصله زماني ذكر شده را رعايت نمايند و همچنين، از دادن چاي پررنگ به كودكان خودداري نمايند.
3- كنترل بيماريهاي عفوني و انگلي:
ابتلا به بيماريهاي عفوني موجب كاهش اشتها شده و در نتيجه دريافت مواد مغذي از جمله آهن كاهش مي يابد. از سوي ديگر، بيماريهاي عفوني در جذب و استفاده بدن از مواد مغذي اختلال ايجاد مي كند. بيماري هاي انگلي شايع مثل ژيارديازيس و آمبياز در كودكان با مكانيسمي مشابه بيماري هاي عفوني به طور غير مستقيم در بروز كمبود آهن و كم خوني كودكان موثرند. درمان به موقع و مناسب عفونت ها و آلودگي هاي انگلي احتمال بروز كم خوني فقر آهن را كاهش مي دهد.
4- غني سازي مواد غذايي:
غني سازي مواد غذايي با آهن يكي از روش هاي عمده و موثر براي كاهش كمبود آهن و كم خوني فقر آهن در جامعه مي باشد. در اين روش آهن را به مقدار معيني به مواد غذايي اصلي كه غذاي عمده مردم است و هر روز مصرف مي شود اضافه مي كنند. نان يكي از مواد غذايي است كه كشورها از ساليان پيش اقدام به غني سازي آن با آهن و ساير املاح و ويتامين ها نموده اند. برخي از كشورها مواد غذايي ديگري مانند بيسكويت، كيك، كلوچه و ساير مواد غذايي كه توسط كودكان و دانش آموزان مصرف مي شود را نيز با آهن و مواد مغذي ديگر غني كرده اند و در برنامه تغذيه مدارس از آن استفاده مي كنند. مطالعات انجام شده در كشورهايي كه برنامه غني سازي را اجرا كرده اند حاكي از كاهش شيوع قابل ملاحظه كم خوني فقر آهن مي باشد. در كشورما، غني سازي آرد با آهن و اسيد فوليك در استان بوشهر از سال 1380 به مورد اجرا گذاشته شده است و در حال حاضـر اسـتان هاي سيستان و بلوچستان و فارس نيز غني سازي آرد با آهن و اسيد فوليك را آغاز كرده اند. غني سازي آرد در ساير اسـتـان هاي مشكـل دار كشـور بـه تـدريـج انجام خواهد شد. با مصرف نان غني شده، در حدود 30 درصد نياز روزانه به آهن تامين مي شود. غني سازي كيك با آهن و ويتامـيـن A نـيـز در كشور انجام شده است و در حال حاضر كيك غني شده در دسترس است. استفاده از كيك غني شده مي تواند حداقل 30 درصد نياز روزانه كودكان و دانش آموزان به آهن و ويتامين A را تامين نمايد.

[نویسنده]

نوشته‌ها