[z.yari]

یبوست یا خشکی مزاج عارضه‌ای در دستگاه گوارش است که به موجب آن مواد دفعی در روده بزرگ سفت می‌شود و دفع آن با درد و سختی همراه می‌شود. علت اصلی یبوست معمولا کندی سرعت عبور مواد از کولون است.
علل يبوست
رژیم غذایی نامناسب، برهم خوردن تعادل هورمونی و اثر جانبی داروهای مصرفی می‌تواند منجربه یبوست شود.
افرادی که دچارکم کاری تیروئید، دیابت و یا سرطان روده هستند و همچنین افرادی که به صورت مزمن از مواد مخدر یا رژیم کم فیبر استفاده می‌کنند یا دچارکم آبی می‌شوند یا افرادی که حامله می‌شوند می‌توانند به یبوست مبتلا شوند. همچنین استفاده خودسرانه از مکمل‌ها و یا داروهایی مانند کلسیم، قرص آهن و ایمی‌پرامین نیزمی‌تواند منجر به یبوست گردد.
در جریان هضم غذا مواد مفید و قابل استفاده در روده کوچک جذب شده و بخش ناچیزی به صورت غیر قابل جذب وارد روده بزرگ می‌شود. این بخش غیر قابل جذب عمدتا شامل مواد فیبری (سلولز، همی‌سلولز و پکتین، صمغ، لیگنین، مواد نشاسته‌ای و الیگو ساکاریدها) می‌باشد. بدن ما از طریق گیاهان دو نوع فیبر دریافت می‌کند: فیبر محلول و فیبر نامحلول.
در روده بزرگ عمدتا آب و املاح جذب می‌شود و نهایتا در یک فرد سالم 300 تا 400 گرم مدفوع دفع می‌گردد.
حدود 75درصد وزن مدفوع آب و 25 درصد دیگرمواد جامد است.
محتویات مواد جامد مدفوع عمدتا از لاشه میکروب‌ها و مواد فیبری تشکیل شده است، بنابراین وزن و قوام مدفوع در هر فرد بستگی به میزان آب موجود در آن و حجم مواد فیبری دارد. در افرادی که مقدار کافی فیبر مصرف می‌کنند و حرکات دودی روده بزرگ در آنها طبیعی است حجم مدفوع در 24 ساعت ممکن است به 400 گرم برسد.
چه زمانی می‌توان گفت که فردی یبوست دارد؟
تعداد دفعات اجابت مزاج در افراد مختلف جامعه متفاوت است و از 3 بار در روز تا 3 بار در هفته، محدوده طبیعی تلقی می‌گردد، بنابراین به وجود آمدن تغییر در تعداد دفعات اجابت مزاج در هر فرد نسبت به وضعیت معمولی او (کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج) یبوست تلقی می‌شود.
چه علائمی همراه با یبوست وجود دارد؟
احساس پری در مقعد، درد شکم و گرفتگی عضلات شکم، احساس نفخ و گاز و احساس نیاز به دفع فوری مدفوع، اما عدم توانایی در دفع کامل. یبوست به علت دفع نشدن کامل مواد زائد، به سلامت و شادابی پوست لطمه می‌زند.
در اثر یبوست مواد سرطان‌زا به مدت طولانی‌تری در مجاورت مخاط روده قرار گرفته و خطر ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش، مخصوصا سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد.
مواد غذايي پر فيبر
مواد غذایی پر فیبرکه در پیشگیری و درمان یبوست موثرند شامل:غلات کامل (مانند نان‌های سبوس‌دار)، حبوبات (نخود، لوبیا، عدس و لپه)، سبزیجات (گل کلم، هویج و نخود سبز)، میوه‌ها (انجیر، گلابی و آلو) ، آجیل (فندق و …) مي‌باشند.
مواد غذایی حاوی فیبر از فیتوکمیکال‌های مفید و نشاسته مقاوم نیز غنی هستند و می‌توان از آنها به عنوان پره‌بیوتیک‌ها، جهت حفظ میکرو‌فلور مطلوب روده بزرگ استفاده کرد.
استفاده روزانه از سالاد کاهو همراه با یک قاشق غذا‌خوری سبوس گندم بعلاوه روغن زیتون و آبلیمو بسیار کمک کننده است. همچنین مصرف آلوی خشک را در وعده‌های غذایی خود بگنجانید. در واقع 4 عدد آلوی خشک حدودا 3 گرم فیبر محلول و نامحلول دارد. آلوی خشک خاصیت ملین خود را مدیون فیبرهای محلول است و فیبرهای نامحلول آن باعث سرعت بخشیدن به عبور مواد دفعی از روده می‌شود. البته این میوه خشک دارای دو ملین طبیعی دی‌فنیل ایزاتین (diphenylisatine) و سوربیتول (sorbitol) می‌باشد.
درمان تغذیه‌ای
درمان تغذیه‌ای برای یبوست در افراد سالم مصرف کافی فیبر غذایی محلول و نامحلول همراه با مایعات است.
فیبر وزن و تکرر مدفوع و سرعت عبور مواد غذايی از روده بزرگ را افزایش می‌دهد و مدفوع را نرم و دفع آن را آسان‌تر می‌کند. مقدار فیبر توصیه شده غذایی حدود 14 گرم به ازای هر 1000 کیلو کالری انرژی دریافتی می‌باشد.
بنابراین رژیم غذایی زن بزرگسال باید حاوی 25 گرم در روز و رژیم غذایی مرد بزرگسال بايد حاوي 38 گرم در روز فیبر غذایی باشد.
قابل ذکر است که رعایت این توصیه‌ها و همچنین مصرف حداقل 2 لیتر مایعات در روز می‌تواند باعث افزایش وزن و آب مدفوع و گاز شود.
مقدار فیبری که باعث بر طرف شدن یبوست می‌شود، در افراد مختلف بسته به سن و وجود بیماری در دستگاه گوارش، سوءتغذیه یا جراحی دستگاه گوارش متفاوت است؛ لذا ضروری است که برنامه غذایی خود را زیر نظر کارشناس یا متخصص تغذیه تنظیم نمایید.

[نویسنده]

نوشته‌ها