[z.yari]

کورتیکواستروئیدها و یا به اصطلاح کورتون‌ها داروهایی هستند که هورمون‌های مشابه آن‌ها در بدن انسان به طور طبیعی برای مقابله با استرس، جراحت و بیماری ترشح می‌شوند. مصرف زیاد و بیش از اندازه داروهای کورتون دار بر سیستم قلب و عروق بدن تأثیر منفی گذاشته و سبب افزایش فشار خون می‌شود. فشار خون بالا یکی از بیماری‌های زمینه‌ای است که خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و نارسایی‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی- عروقی، مغزی و کلیوی را به شدت افزایش می‌دهد. همچنین کورتون‌ها با اختلال در چربی‌های خون و افزایش قند خون احتمال بروز بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند.
همچنین یکی از علل مهم بروز پوکی استخوان افزایش شیوع مصرف کورتون‌ها در بین مردم است.
با توجه به عوارض ناشی از مصرف کورتون، با پیروی از یک رژیم غذایی مناسب و با رعایت نکات ذکر شده در اینجا تا حد زیادی از عوارض نامطلوب مصرف کورتون پیشگیری نمود.
غذاهای غنی از پتاسیم بخورید: افزایش دفع پتاسیم از بدن و احتمال کمبود پتاسیم یکی از عوارض مصرف این نوع داروها است. در هنگام دریافت کم برخی انواع کورتون نظیر پردنیزون دفع پتاسیم نیز کم است، اما در دوزهای بالاتر میزان دفع افزایش می‌یابد، به طوری که در صورت مصرف طولانی مدت این داروها احتمال کمبود پتاسیم وجود خواهد داشت.
پتاسیم یکی از املاح ضروری برای بدن است که در تعادل آب بدن، کنترل اسیدیته خون و بافت‌ها، انتقال سیگنال‌های عصبی و در نتیجه عملکرد صحیح عضلات قلب و انقباض عضلات نقش مهمی دارد. از آنجا که پتاسیم در کنترل سیگنال‌های قلب و تنظیم ضربان قلب نقش دارد، در کمبود شدید پتاسیم امکان بروز آریتمی‌های قلبی وجود دارد، بنابراین بهتر است کسانی که به مدت طولانی کورتون مصرف می‌کنند، از مواد غذایی غنی از پتاسیم بیشتر استفاده کنند. پتاسیم عمدتاً به مقدار زیاد در میوه‌ها و سبزی‌ها خصوصاً موز، کیوی، آلو، گوجه فرنگی، سیب زمینی و بروکلی و نیز در انواع گوشت قرمز، گوشت پرندگان و ماهی و همچنین در برخی انواع مغزها مانند پسته و بادام وجود دارد.
کلسیم کافی دریافت کنید: استئوپروز یکی از عوارض شایع مصرف استروئیدها است که شکستگی‌های ناشی از آن سالیانه سبب مرگ و میر بسیاری از افراد می‌شود. در این بیماری توده استخوانی کاهش می‌یابد و در افراد مبتلا، شکستگی‌های استخوانی بسیار شایع است.
مصرف استروئیدها با مکانیسم‌های متفاوتی سبب بروز استئوپروز می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها کاهش جذب کلسیم از روده، افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار و جلوگیری از تولید استئوبلاست‌ها و تشکیل استخوان است. سلول‌های مغز استخوان سلول‌های تحت عنوان استئوبلاست و استئوکلاست تولید می‌کنند که در تشکیل سلول‌های استخوانی نقش دارند. سلول‌های استئوبلاست با جذب کلسیم سبب تشکیل استخوان می‌شوند، در حالی که سلول‌های استئوکلاست کلسیم را از استخوان‌ها برداشت کرده وارد خون می‌کنند تا به مصرف دیگر سلول‌های بدن برسد و یا در واکنش‌های شیمیایی شرکت نماید، بنابراین سلول‌های استخوانی به طور مداوم در حال تغییر هستند و هر 10 سال یک‌بار به طور کامل عوض می‌شوند. با توجه به اینکه کورتیکواستروئیدها باعث کاهش جذب و افزایش دفع کلسیم می‌شوند، کمبود این عنصر در کسانی که از این داروها استفاده می‌کنند، رخ می‌دهد و در نتیجه این افراد به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. برخی مطالعات نشان می‌دهند که مصرف مقادیر مناسب کلسیم و ویتامین D می‌تواند از بروز پوکی استخوان جلوگیری نماید، بنابراین کسانی که از این نوع داروها مصرف می‌کنند، باید از منابع غذایی سرشار از کلسیم نظیر شیر، ماست، پنیر و غذاهای غنی شده با کلسیم به مقدار کافی مصرف نمایند.
سبزی همراه غذا را فراموش نکنید: یکی دیگر از عوارض مصرف این داروها افزایش قند خون خصوصاً در بیماران مبتلا به دیابت است. کورتیکواستروئیدها باعث مقاومت به انسولین در سلول‌های بدن می‌گردند. انسولین هورمونی است که از پانکراس ترشح می‌شود و برای سوخت و ساز قند توسط سلول‌ها ضروری است. در صورت کمبود انسولین قدرت برداشت قند خون یا همان گلوکز توسط سلول‌های بدن کم شده و بنابراین میزان گلوکز در خون بالا می‌رود. همچنین کورتیکواستروئیدها باعث می‌شوند که کبد به میزان بیشتری قند وارد جریان خون کند.
در افرادی که پانکراس سالم دارند معمولاً با تولید بیشتر انسولین توسط پانکراس قند خون کنترل می‌شود، اما در افراد دیابتی کنترل قند خون مشکل‌تر خواهد شد. افرادی که مجبور به مصرف کورتیکواستروئیدها هستند، باید به طور منظم قند خون خود را کنترل نمایند. برای کنترل قند خون بهتر است از مصرف انواع قندهای ساده نظیر شکلات و شیرینی، قند و شکر پرهیز شود. میوه‌های خشک، آب‌میوه‌ها و انواع دسر نیز قند بالایی دارند و حتی مصرف زیاد میوه‌های تازه نیز می‌تواند منجر به بالا رفتن قند خون شود، اما مصرف سبزیجات می‌تواند در کاهش قند خون موثر باشد. سبزی‌ها حاوی فیبر هستند. فیبرها کمک می‌کنند تا قند موجود در غذا کمتر و به آهستگی جذب شود، بنابراین مصرف سبزی همراه با غذا برای کنترل قند خون توصیه می‌شود.
نمک را محدود کنید: یکی از عوارض مصرف کورتیکواستروئیدها افزایش فشار خون به علت احتباس آب و سدیم بر اثر مصرف این دسته از داروها است. به منظور جلوگیری و کنترل این مشکل بهتر است بیماران دریافت روزانه سدیم را محدود کرده و از افزودن نمک به غذا اجتناب نمایند.
غذاهای فرآوری شده نظیر سوسیس و کالباس و برخی غذاهای آماده نظیر سوپ‌های آماده و سس‌ها معمولاً سدیم بالایی دارند و کسانی که از کورتون استفاده می‌کنند، در صورتی که مبتلا به فشار خون بالا هستند، باید از مصرف آن‌ها اجتناب نمایند.
____________________________________________________________________________________________
زهرا یاری، کارشناس ارشد تغذیه.

[نویسنده]

نوشته‌ها