دیابت از بیماریهای مزمنی است که بدلیل اختلال در متابولیسم قند ایجاد می گردد. شما یک روزه مبتلا به دیابت نمی شوید. بلکه این بیماری معمولا با اختلال تحمل گلوکز که اصطلاحا مرحله پره دیابت و یا قبل از دیابت شناخته می شود، آغاز می گردد. پره دیابت که به عنوان عارضه عدم تحمل گلوکز نیز شناخته می شود معمولا هیچ علایم خاصی ندارد. این حالت اغلب قبل از ابتلاء جدی به دیابت نوع دوم بروز می کند. بیش از ۵۰ میلیون از افراد بالای ۲۰ سال در ایالات متحده امریکا در مرحله پره دیابت هستند یعنی قند خون آنها بالاتر از سطح نرمال است ولی در حدی بالا نیست که بتوان آن را دیابت در نظر گرفت. اگرچه آمار دقیقی در این زمینه در ایران موجود نیست ولی به نظر می آید که در کشور ایران نیز افراد بسیاری مبتلا به (پره دیابت) هستند. مطالعات انجام شده در شهر تهران نشاندهنده ابتلا یک سوم از بالغین به دیابت و یا مرحله قبل از دیابت می باشد.
همواره پزشکان برای تشخیص به موقع پره دیابت اهمیت بسیار قائلند چرا که معالجه و بهبود شرایط نامساعد در (پره دیابت) ممکن است از بروز مشکلات جدی در سلامت افراد پیشگیری کند . برای مثال تشخیص به موقع و درمان پره دیابت می تواند از بروز دیابت نوع دوم و عوارض مرتبط با آن مانند بیماری قلب و عروق، مشکلات بینایی و بیماری های کلیوی پیشگیری کند. مطالعات اخیر نشان می دهد که عوارض مرتبط با دیابت ، اغلب قبل از تشخیص بالینی دیابت ایجاد می گردند و بر این اساس تشخیص دیابت در مراحل اولیه و نیز مراحل قبل از بروز دیابت دارای اهمیت خاص خواهد بود.
افراد در معرض خطر دیابت نوع دو
افراد در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع۲ که باید مراقب آنان بوده تا بتوان در مرحله قبل از دیابت آنان را تشخیص داد، به شرح زیر می باشند:
- افراد با سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع ۲
- زنانی که سابقه ابتلا به دیابت بارداری را دارند و یا دارای فرزندی با وزن تولد بیشتر از ۴ کیلوگرم بوده اند.
- زنانی که سندرم تخمدان پلی کیستیک دارند.
- امریکایی های با نژاد افریقایی، امریکایی های بومی، لاتین ها، افراد جزایر اقیانوس آرام، گروه های اقلیتی که به طور نا متجانس تحت تاثیر دیابت هستند و…
- افرادی که دارای اضافه وزن و یا چاق هستند ، به خصوص افرادی که چاقی شکمی دارند.
- افرادی که سطوح کلسترول و تری گلیسرید خونشان بالا می باشدو سطح کلسترول بد(LDL) در آنها بالا و سطح کلسترول خوب(HDL) در آنها پایین است.
- افراد غیر فعال و با فعالیت بدنی کم
- افراد مسن: با افزایش سن توانایی تنظیم مناسب گلوکز خون کاهش می یابد و لذا خطر ابتلا به دیابت نوع دوم افزایش می یابد.
علایم مرحله قبل از دیابت
اگرچه اغلب افراد پره دیابتی هیچ علایم خاصی ندارند ولی ممکن است برخی از علایم دیابت در آنها دیده شود مانند: تشنگی های نامعمول، تکرر ادرار، تاری دید و خستگی های بیش از حد. یک بررسی بالینی ممکن است برخی از نشانه های احتمالی ابتلا به پره دیابت را نشان دهد.
بیماریابی
شما می باسیت برای بررسی تشخیص پره دیابت آزمایش دهید اگر:
- در سن بالای ۴۵ سال هستید.
- دارای هر یک از ریسک فاکتورهای ابتلا به دیابت می باشید.
- دارای اضافه وزن و یا نمایه توده بدنی(BMI) بیش از ۲۵ می باشید.
- به نژادهای با خطر زیاد برای ابتلا به دیابت تعلق دارید .
- اگر در گذشته سابقه عدم تحمل گلوکز داشته اید (قسمت های پایین تر را نگاه کنید) و یا سطح گلوکز خون ناشتای شما پایین است (قسمت های پایین تر را نگاه کنید).
- اگر سابقه دیابت بارداری دارید و یا کودکی با وزن بیش از ۴ کیلوگرم را به دنیا آورده اید.
- دارای گروهی از عوارض مربوط به سندرم متابولیک باشید که این عوارض عبارتند از : کلسترول و تری گلیسریدبالا، بالا بودن سطوح کلسترول (LDL)وپایین بودن سطوح کلسترول(HDL)، چاقی مرکزی و شکمی، فشار خون بالا و مقاومت به انسولین.
- دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک هستید.
تشخیص
پزشکتان برای بررسی ابتلا به دیابت در شما، می تواند از ۲ نوع تست آزمایشگاهی استفاده کند: ۱-تست میزان گلوکز پلاسمای خون ناشتا (FPG) و ۲- تست تحمل گلوکز خوراکی(OGTT)
در آزمایش تست گلوکز خون ناشتا، پس از ۸ ساعت از نخوردن غذا سطح گلوکز پلاسمای خون شما اندازه گیری می شود. این ارزیابی آزمایشگاهی می تواند تخمین بزند که آیا بدن شما گلوکز را به خوبی متابولیزه می کند و یا خیر. اگر پس از انجام آزمایش گلوکز خون ناشتا، سطح گلوکز خون شما نامناسب نشان داده شود می توانید آن را (اختلال در گلوکز ناشتا) نیز بنامید که این حالت احتمال وجود (پره دیابت) را در شما مطرح می کند.
تفسیر نتایج تست گلوکز خون ناشتا (FPG)
|
نتیجه آزمایش(FPG)
|
وضعیت
|
|
کمتر از ۱۰۰ میلی گرم/دسی لیتر
۱۰۰-۱۲۵ میلی گرم/دسی لیتر
بیش از ۱۲۶ میلی گرم/دسی لیتر در ۲ مرتبه آزمایش و یا بیشتر
|
طبیعی
پره دیابت
دیابت
|
آزمایش غربالگری سلامت دیگری که ممکن است پزشک معالجتان از آن استفاده کند تست تحمل گلوکز خوراکی(OGTT) می باشد. در این آزمایش سطح گلوکز خون شما در ۲ مرتبه : یکبار پس از ناشتایی و یکبار ۲ ساعت پس از نوشیدن یک آشامیدنی غنی از گلوکز ، اندازه گیری می گردد. اگر سطح گلوکز خون شما ۲ ساعت پس از مصرف آشامیدنی غنی از گلوکز، بالاتر از حد طبیعی بود می توانید آن را (اختلال عدم تحمل گلوکز) بنامید و این عارضه احتمال ابتلا به پره دیابت را در شما مطرح می کند.
تفسیر نتایج تست تحمل گلوکز خوراکی(OGTT)
|
نتیجه آزمایش (OGTT)
|
وضعیت
|
|
کمتر از ۱۴۰ میلی گرم/دسی لیتر
۱۴۰-۱۹۹ میلی گرم/دسی لیتر
بیشتر از ۲۰۰ میلی گرم/دسی لیتر
|
طبیعی
پره دیابت
دیابت
|
اهمیت تشخیص و درمان پره دیابت
دیابت یک روزه به سراغ شما نمی آید. لذا هر چه شما این بیماری را زودتر تشخیص دهید در درمان آن موفقتر خواهید بود. اگرچه دیابت و بویژه مرحله قبل از دیابت در خیلی از موارد علائم اختصاصی ندارد اما در افرادی که خطر بروز دیابت بیشتر است با آزمایش استاندارد خون همانطور که گفته شد شما می توانید اختلال تحمل قند را تشخیص دهید. بر همین اساس با تشخیص به موقع پره دیابت قبل از ظهور بالینی دیابت ، می توانید هم از ابتلا به دیابت نوع ۲ پیشگیری کنید و هم از سایر عوارض خطرناک که به همراه این شرایط بروز می کنند (مانند بیماری های قلبی عروقی) پیش گیری نمایید. از آنجا که شروع عوارض نامطلوب قلبی و عروقی و نیز تاثیرات منفی دیابت در سایر ارگانهای بدن حتی در قبل از ظهور قطعی دیابت شروع می گردد، تشخیص سریع و به موقع مرحله قبل از دیابت برای پیشگیری از ظهور این عوارض نیز بسیار مفید خواهد بود.
یک مطالعه بزرگ در طی ۳ سال نشان داده است که خطر توسعه بیماری دیابت نوع ۲ در افرادی که الگوی زندگی خود را تغییر دادند و پره دیابت را درمان نمودند کاهش یافت . تغییرات سبک زندگی شامل: افزایش فعالیت بدنی و ورزش به همراه کاهش وزن ملایم می باشد. درمان شامل استفاده از برخی داروهایی بود که حساسیت به انسولین را افزایش می دهند . مطالعه نشان داد که با اصلاح مرحله پره دیابت می توان شانس ابتلا به دیابت نوع۲ را در افراد پره دیابتی تا ۶۰% کاهش داد. اصلاح الگوی زندگی و افزایش فعالیت بدنی به همراه کاهش وزن ملایم می تواند در پیش گیری از بروز دیابت نوع ۲ حتی می تواند از دارو درمانی هم مفیدتر واقع شود. در برخی افراد پره دیابتی ، مداخله به موقع می تواند حقیقتا سطوح افزایش یافته گلوکز خون را به سطح نرمال و سالم بازگرداند.
درمان پره دیابت
- از یک رژیم سالم برای حفظ سلامت قلب پیروی کنید و وزن خود را کاهش دهید.حتی اگر شما از افزایش وزن بی رویه رنج می برید نگران نباشید چرا که بر اساس تحقیقات انجام شده کاهش وزن ۵-۱۰% از وزن شما و حتی قبل از رسیدن به وزن مطلوب می تواند تاثیر بسیاری در تنظیم قند خون داشته باشد.
- فعالیت بدنی: سعی کنید ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی روزانه را برای ۵ روز در هفته انجام دهید. می توانید این ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی را به دوره های زمانی کوتاه تر تقسیم کنید : برای مثال ۳ دوره ۱۰ دقیقه ای. فعالیت بدنی ای را انتخاب کنید که از آن لذت می برید ، برای مثال پیاده روی. در مطالعه ای که پیش تر ذکر کردیم سطح مطلوب فعالیت بدنی به میزان حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته در نظر گرفته شد.
- استعمال سیگار و دخانیات را ترک نمایید. سیگار مقاومت به انسولین را افزایش داده و شانس ابتلا به دیابت را در شما زیاد می نماید.
- کلسترول و فشار خون بالای خود را درمان کنید.
افراد پره دیابتی بسیاری در سراسر جهان و نیز در کشور ایران وجود دارد و افراد مستعد به پره دیابت می بایست مراکز بالینی مربوطه را شناخته و تحت نظر متخصصین مربوطه وضعیت سلامت خود را ارتقا دهند.
تخمین زده می شود که چیزی در حدود ۵۷ میلیون فرد پره دیابتی در امریکا وجود دارد و اگر شخصی یکی از افراد پره دیابتی ساکن امریکا باشد ، انجمن دیابت و نیز مرکز آموزشی و درمانی در آنجا وجود دارد که می تواند رهنمود هایی را برای افراد ارائه دهد. در کشور ما ایران نیز متخصصین دیابت، تغذیه و مراکز بالینی یافت می شوند که افراد می توانند با مراجعه با آنها وضعیت پره دیابت و دیابت خود را بهبود دهند.
توصیه های اساسی برای کنترل پره دیابت
- وضعیت پره دیابت را جدی بگیرید: در پره دیابت، سطح گلوکز خون افزایش می یابد اما به اندازه ای نمی رسد که بتوان آن را به عنوان (دیابت) در نظر گرفت ولی این بدین معنا نیست که وضعیت (پره دیابت) بی ضرر است چرا که پره دیابت به احتمال زیاد به دیابت (و سایر بیماری های مرتبطه) منجر خواهد شد و از هم اکنون یک خطر برای سلامت قلب شما می باشد.
نکته آخر اینکه : پره دیابت یک خطر همیشگی برای سلامت آینده شما به حساب می آید لذا از هم اکنون باید برای بهبود آن تلاش کنید و صبر نکنید تا اوضاع بدتر شود.
بر روی اصلاح سبک زندگی تان تمرکز کنید:
اصلاح سبک زندگی اولین اقدامی است که در مواجهه با پره دیابت باید آن را انجام دهید. و امروزه اکثر مراکز بالینی معتبر مربوط به پره دیابت و دیابت نوع ۲ ، به این نتیجه رسیده اند که گام اول و کلیدی برای بهبود پره دیابت اصلاح سبک زندگی است.
اقداماتی که اغلب مراکز بالینی به افراد پره دیابتی توصیه می کنند به شرح زیر هستند:
- کاهش ۵-۱۰% از وزنتان .
- حداقل هفته ای ۵ مرتبه و هر مرتبه ۳۰-۶۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط را انجام دهید.
- رژیم غذایی کم چرب و حاوی مقادیر فیبر کافی را مصرف نمایید.
- برای کاهش فشار خون می بایست نمک دریافتی تان (سدیم دریافتی) را کاهش دهید.
- از مصرف مشروبات الکی به طور جدی پرهیز نمایید.
- برای پیشگیری از ایجاد لخته های خون در عروق خونی می توانید از آسپرین استفاده کنید مگر اینکه یک دلیل پزشکی برای منع مصرف آسپرین در شما وجود داشته باشد( در مورد مصرف آسپرین اول باید با پزشک معالجتان مشورت کنید)
سطوح کلسترول و فشار خون خود را کاهش دهید و آنها را به سطوحی که برای افراد دیابتی توصیه می شود برسانید. اگر لازم باشد از دارو درمانی استفاده کنید(تحت نظر پزشک) . اگر اصلاح الگوی زندگی برای کاهش خطر دیابت و بیماری قلبی کفایت نکند، دارودرمانی می تواند مفید باشد، ولی باید در کنار دارودرمانی نیز همچنان بر رعایت الگوی زندگی سالم مصر باشید.
