دیابت و بیماریهای متابولیک ناشی از چاقی بدلیل شیوع روزافزون چاقی در کشور ما و نیز سایر کشورها در طی سالهای اخیر شیوع پیشرونده ای داشته است، بطوریکه باعث گردیده همه ما کم و بیش در بین آشنایان و اقوام خود مبتلایان به این بیماری مزمن را داشته باشیم. میزان مبتلایان به دیابت را تا حدود پنج میلیون نفر در کشور تخمین می زنند که بیش از ۹۰-۹۵ در صد از مبتلایان به این بیماری مبتلایان به دیابت نوع دوم می باشند. در دیابت نوع دو انسولین (هورمون تنظیم کننده قند خون) حد اقل در مراحل اولیه به میزان کافی ترشح می شود ولی به نوعی مقاومت در برابر عملکرد طبیعی این هورمون در سطح سلولهای بدن وجود دارد که نتیجه آن بالا رفتن سطح قند خون می باشد.
لازم بذکر است که بیماری دیابت نوع دوم که روزگاری فقط بیماری افراد میانسال به بعد بود، اکنون در سنین جوانی نیز مشاهده می شود. علت شیوع دیابت و نیز افزایش ابتلای بدین بیماری در سنین جوانی را شیوه زندگی ناسالم اعم از تغذیه، فعالیت بدنی و سایر جنبه های زندگی امروزی ذکر می نمایند. اگرچه دیابت یک بیماری متابولیک مزمن می باشد که می تواند عوارض فراوان در سیستمهای مختلف بدن را ایجاد نماید ولی داشتن شیوه زندگی سالم اعم از تغذیه صحیح، فعالیت بدنی و نیز عوامل مختلف دیگر مانند کنترل عوامل روحی و روانی باعث کنترل پیشرفت این بیماری و داشتن زندگی مشابه افراد سالم خواهد شد.
مطالعات متعدد نشان داده اند که تغذیه سالم تاثیر قابل توجهی در کنترل علائم و نیز جلوگیری از پیشرفت بیماری دیابت نوع دوم و نیز بیماریهای پیش زمینه آن بویژه چاقی خواهد داشت. اما رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به دیابت نوع دوم یکی از معضلات اساسی خانوده ها پس از اطلاع از ابتلای یکی از آنان به این بیماری است. در این بین توصیه های ضد و نقیض و یا تجربیات شخصی خیلی از افراد زمینه مشکلات فراوان را برای این هموطنان ایجاد می نماید. یکی از سوالات اساسی و ابتدایی مبتلایان به دیابت نوع دوم این است که:
رژیم غذایی یک فرد مبتلا به دیابت نوع دوم تا چه میزان با رژیم غذایی یک فرد سالم باید متفاوت باشد؟
به محض اینکه شما با یک آزمایش خون متوجه افزایش غلظت قند خون خود می شوید و با تایید پزشک متوجه به ابتلا به دیابت نوع دوم می گردید، خود و نیز همه خانواده تان این تصور را خواهید داشت که دیگر از غذاهای لذیذ و یا به نوعی از لذت بردن از غذا و رفتن به رستوران باید تا آخر عمر خداحافظی نمایید. در مراحل اولیه نیز بدلیل ترس از این بیماری سعی می کنید رژیم غذایی سختی را برای خود تجربه نمایید که گاه با حذف کامل برنج ، نان و مواد نشاسته ای بطوریکه فقط حاوی کدو و سبزی و… باشد شروع به تصحیح میزان قند خون خود می نمایید. گاه نیز بدلیل آنکه نمی توانید اشتهای خود را پس از شروع یک وعده غذایی کنترل نمایید ترجیح می دهید اصلا یک وعده غذایی خود را حذف نمایید و یا از نشستن با خانواده در سر یک سفره پرهیز نمایید.
در مراحل اولیه اگرچه برای شما رعایت این رژیم غذایی بدلیل ترس از عوارض این بیماری امکان پذیر بوده و همراه آن یک کاهش قند خونی را ملاحظه می نمایید ولی دیر یا زود از این رژیم غذایی سرسخت دست خواهید شست چرا که بیماری دیابت یک بیماری مزمن است که شاید تا آخر عمر با شما همراه باشد واز طرف دیگر غذا و تغذیه نیز یک نیاز طبیعی بدن بوده که محدودیت بیش از حد آن امکان پذیر نمی باشد. تحمل رژیم غذایی سخت وقتی ناممکن تر می شود که شما بدانید که خیلی از مبتلایان به دیابت نوع دوم بدلیل رژیم غذایی نادرست و علاقه وافر به انواع غذاهای غیر سالم مبتلا به این بیماری شده اند. لذا اعتصاب غذا و دست کشیدن از مواد غذایی لذیذ که مورد استفاده همیشگی شما بوده است در طولانی مدت انجام پذیر نخواهد بود. اگر شما دچار افزایش وزن بوده و قند خونتان نیز بالا باشد، شاید در مراحل اولیه با رعایت رژیمهای سخت غذایی بهبود مختصری بدست آورید ولی پس از قطع ناگهانی این نوع از رژیمها بلا فاصله هم کنترل قند دچار اشکال خواهد شد هم آن که وزن شما به نقطه بالاتری خواهد رسید. متاسفانه باید گفت تغییرات متناوب رژیم غذایی که با تغییرات مکرر قند خون و وزن همراه می باشد عوارض جانبی به مراتب بیشتری نسبت به قند خون و وزن بالا ،که در یک دوره زمانی ثابت باقی مانده اند، بر سلامتی شما خواهد گذاشت.
مژده ای که باید به شما بدهم آنست که بر اساس نظر متخصصین دیابت و بویژه انجمن متخصصین دیابت آمریکا رژیم غذایی یک فرد دیابتی با یک رژیم غذایی سالم که برای عموم جامعه توصیه می شود تفاوت چندانی نخواهد داشت . بعبارت دیگر اگر شما مبتلا به دیابت نوع دوم شده اید اینکه مجبور باشید سفره خود را از سفره خانواده جدا نمایید یک نظریه قدیمی است که با رژیمهای نوین غذایی مطابقت ندارد.
همه ما برای تامین و نگهداری سلامتی خود باید بیشتر از غلات سبوس دار، میوه و سبزیجات استفاده نماییم و در مقابل مصرف چربی های اشباع شده و نیز اسید چرب ترانس را باید به حداقل برسانیم. همانطور که می دانیم نوع چربی خوراکی ما تاثیر قابل توجهی در سلامتی قلب و سیستم گردش خون خواهد داشت. در توصیه های جدید تغذیه ای ما به جای داشتن رژیم غذایی سخت کاملا محدود کننده چربی به سمت یک برنامه غذایی متعادل که همراه با مصرف متوسط چربی ولی از نوع سالمتر آن که شامل چربیهای غیر اشباع شده می باشد در حال حرکتیم. به همین دلیل توصیه ما به شما آنست که اگر شما جدیدا مبتلا به دیابت نوع دوم شده اید و از طرفی نیز دچار چاقی و بویژه چاقی شکمی هستید رژیمهای غذایی معجزه آسا مانند رژیمهای غذایی کم کربوهیدرات را برای خود انتخاب نکنید. چاقی و بیماریهای متابولیک وابسته به آن مانند دیابت یک روزه برای شما ایجاد نشده اند که یک روزه بخواهند ریشه کن شوند، اگرچه شما جدیدا متوجه ابتلای به آن شده اید. رژیمهای غذایی سخت مانند رژیمهای پر پروتئین و کم کربوهیدرات شاید بتوانند در کوتاه مدت باعث کاهش وزن شما و به تبع آن کاهش قند خون شما گردند ولی در طولانی مدت در پایین نگاه داشتن وزن و نیز کنترل قند خون شما موفق نخواهند بود. آنچه باید بدان تاکید نمایم آنست که پس از ابتلا به دیابت از آنجا که این بیماری مزمن است و شاید تا آخر عمر با شما همراه باشد شما باید شیوه ای را در تغذیه و نیز برنامه زندگی خود بر گزینید که تا سالهای متمادی قابل انجام باشد دقیقا مانند یک فرد عینکی که پس از ضعیف شدن چشم خود با انتخاب عینک مناسب تا سالهای متمادی بدون مشکل به زندگی خود ادامه می دهد شما نیز می توانید با تغییر شیوه زندگی خود در طی یک برنامه مشخص بتدریج وزن خود را تغییر داده و نیز قند خون را کاهش دهید و همچنان آن در نقطه متعادل نگاه دارید. جالب است که بدانید حتی قدمهای کوچک در تغییر عادات غذایی بویژه در آنان که شیوه غذایی کاملا نامنظم را دارند و در سنین جوانی مبتلا به دیابت نوع دوم می گردند می تواند تغییرات قابل ملاحظه در میزان قند خون و نیز چربیهای خون ایجاد نماید. آنچه باید پس از تغییرات در رژیم غذایی بدان توجه نمایید آنست که معمولا تغییر سایز بویژه در مبتلایان به چاقی شکمی زودتر از سایر تغییرات ایجاد می شود و پس از آن تغییرات قند خون را نیز شما در بهبود حال عمومی خود حس می نمایید و پس از آن تغییرات وزنی خود را نمایان می سازند. لذا از مقاومتی که بدن شما در مراحل اولیه نسبت به تغییرات وزن نشان می دهد نگران نباشید چراکه هدف اولیه از داشتن رژیم در دیابت کنترل قند خون است و پس از آن کاهش وزن نیز میسر خواهد گشت.
پس بطور خلاصه باید گفت اگر شما مبتلا به دیابت نوع دوم هستید لازم نیست از غذا و تغذیه معمول دست بشویید بلکه با یک تغییر در شیوه غذایی و داشتن عادات غذایی صحیح می توانید سلامتی خود را بازگردانید و سلامتی خانواده تان را تضمین نمایید. لذا از برنامه های غذایی معجزه آسا پرهیز کنید. در مراحل اولیه برای پیروی از یک برنامه غذایی سالم شما در کوتاه مدت نیاز به یک دوره های کوتاه مدت مشاوره ای خواهید داشت ولی این بدان معنا نیست که شما همیشه از آن نوع غذاها استفاده نمایید و یا همیشه تحت نظر کامل در انتخاب نوع غذایی خود باشید . بلکه شما در آن دوره ها یاد خواهید گرفت که با افزایش اطلاعات تغذیه ای و از آن مهمتر تغییر در رفتارها و انگیزه لازم برای ادامه آن شیوه ها شیوه تغذیه سالم را عملی سازید.. در بیمارانی که نمی توانند خود را با یک برنامه غذایی سالم و سازگار با شرایط خانواده تطبیق دهند استفاده از یک برنامه دقیق که در آن میزان کربوهیدراتها و بویژه استفاده از انواع قندهای ساده بطور کامل محدود شده باشد که به برنامه شمارش کربوهیدرات موسوم است کمک کننده خواهد بود. ولی در همین افراد نیز بتدریج می توان رفتارهای غذایی صحیح را که از آزادی بیشتر برخوردار است تجربه نمود.
