کم آبی یا آب زدایی وضعیتی است که هنگام اتلاف مایعات بدن رخ می دهد. در این شرایط بین میزان آب دریافتی و دفعی عدم تعادل وجود دارد و بیشتر آب درون سلولی به سمت خارج سلول حرکت می کند و در نهایت از بدن دفع می شود. ما روزانه و به طور طبیعی آب را از طریق تبخیر هوای بازدمی، تعریق، ادرار و مدفوع از دست می دهیم. همراه با دفع آب مقداری نمک را نیز از دست می دهیم. در شرایطی که زیاد آب از دست می دهیم بدن در وضعیت عدم تعادل یا آب زدایی قرار می گیرد. آب زدایی و یا کم آبی شدید بدن می تواند به مرگ منجر شود. عوامل زیادی در بروز وضعیت آب زدایی در بدن دخالت دارند، در ادامه به برخی از آن ها اشاره شده است:
– تب، قرار گیری در هوای بسیار گرم و فعالیت ورزشی زیاد
– استفراغ، اسهال و افزایش ادرار به دلیل عفونت
– بیماری هایی مثل دیابت
– عدم توانایی در نوشیدن آب ( برای مثال در افرادی که در کما هستند)
– در جراحات شدید پوستی مثل سوختگی ها و یا زخم دهان، بیماری ها یا عفونت های پوستی ( آب از طریق پوست آسیب دیده دفع می شود)
علایم کم آبی
علایم و نشانه های کم آبی در دامنه خفیف تا شدید دسته بندی می شوند و عبارتند از:
– افزایش حس تشنگی
– دهان خشک و یا زبان متورم
– ضعف
– گیجی
– تپش قلب
– بی حالی
– غش کردن
– کاهش عرق ریزی
– کاهش برون ده ادرار
رنگ ادرار یکی از روش های رایج در ارزیابی وضعین آب رسانی بدن است. اگر ادرار غلیظ و زرد پررنگ و یا کهربایی بود، به طور قطع می توان گفت که بدن در وضعین کم آبی و یا آب زدایی قرار دارد. در وضعیت کم آبی میزان ضربان قلب افزایش می یابد تا فشار خون طبیعی شود، ولی هنگامی که مایعات کافی در بدن وجود ندارد و حجم پلاسما بسیار کاهش یافته است، ضربان قلب برای خونرسانی به مغز بیش از بیش افزایش می یابد. در صورت داشتن تب بسیار بالا، گیجی، سردرد، بی حالی، دردهای شکمی و سینه ای حتماً به بیمارستان مراجعه کنید. به طور معمول، برای ارزیابی دلیل یا دلایل ایجاد کم آبی نیاز به انجام آزمایشاتی( خون یا ادرار) است. رنگ و گرانروی ادرار و نیز ارزیابی وجود کتون بادی ها ( ترکیبات کربن داری که علامت کم آبی هستند) می تواند به شناسایی عامل آب زدایی یا کم آبی کمک کند. افزایش دفع گلوکز در ادرار یکی از نشانه های ابتلا به دیابت است که می تواند به کم آبی منجر شود. وجود پروتئین در ادرار نیز یکی از نشانه های اختلالات کلیوی است. مقادیر نمک های موجود در خون ( سدیم و پتاسیم) و قند و هم چنین شاخص های عملکرد کلیوی ( BUN و کراتینین) نیز می توانند در ارزیابی دلیل کم آبی مهم باشند. در صورتی که عامل عفونت موجب کم آبی شده باشد، شمارش کامل گلبول های قرمز نیز می تواند در این زمینه کمک کند.
درمان های خانگی کم آبی یا آب زدایی
برای درمان افراد مبتلا به کم آبی روش های زیر مفید است:
– جرعه جرعه آب نوشیدن
– نوشیدن نوشابه های حاوی کربوهیدرات / الکترولیت ( مثل نوشابه های ورزشی ایزوتونیک)
– در صورت وجود تب، سعی کنید درجه حرارت بدن را کاهش دهید تا دفع آب از بدن کاهش یابد. اسپری کردن آب سرد در این شرایط می تواند مفید باشد. از کیسه های یخ و یا آب بسیار خنک برای این منظور استفاده نکنید، به دلیل این که موجب انقباض عروق محیطی و کاهش دفع دمای مرکزی بدن و در نتیجه بالا رفتن تب می شود. علاوه بر این، می تواند موجب لرزش بدن و متعاقب آن افزایش درجه حرارت بدن گردد.
