در طی دو دهه اخیر شیوع ابتلا به سنگ کلیه در جوامع پیشرفته افزایش قابل توجهی یافته است. این مسئله محققان را بر این داشته است تا مطالعات گسترده ای را برای کشف علت این مسئله آغاز کنند. به نظر می رسد علت اصلی شیوع این بیماری افزایش بی رویه مصرف مکمل کلسیم ،برای جلوگیری از استئوپرز بوده است.
در مطالعه ای که اخیرا در مجله تغذیه بالینی آمریکا چاپ شده است به بررسی اثر تجویز کلسیم به همراه ویتامین Dبرای مدت ۷ سال در تشکیل سنگ کلیه پرداخته شده است. در زمان آغاز طرح،از آنجایی که ۶۵% از شرکت کنندگان در هر یک از گروههای مورد مطالعه حداقل روزانه ۸۰۰ میلی گرم کلسیم مصرف می کردند، به گروه شرکت کننده در مطالعه تا ۱۰۰۰ میلی گرم مکمل کلسیم بیشتر، به همراه چهار صد واحد ویتامین Dدر روز تجویز گردید، تا با این کار مصرف روزانه کلسیم آنها به ۱۸۰۰ میلی گرم در روز افزایش یابد در مقابل گروه کنترل که دریافت مکمل کلسیم و ویتامین Dرا نداشتند. در هر دو گروه مورد آزمایش گزارشات ابتلا به سنگ کلیه وجود داشت، ولیکن ایجاد سنگ کلیه در گروهی که مکمل کلسیم و ویتامین Dرا دریافت می کردند بیشتر بود.
متاسفانه داده های این مطالعه، قادر به توضیح عادات تغذیه ای شخصی جمعیت مورد مطالعه و میزان مصرف غذایی حاوی کلسیم نمی باشد، در حالی که این اطلاعات می تواند در تشکیل سنگ کلیه افراد نقش داشته باشد.
همانطور که می دانیم کلسیم ترکیب اصلی در ۸۵ % سنگ های کلیه است، که این کلسیم بیشتر به صورت اکسالات کلسیم و یا فسفات کلسیم است.عمومی ترین علت منفرد تشکیل سنگ کلیه اکسالات کلسیم ،هیپر کلسیوری (افزایش ترشح کلسیم در ادرار) ناشناخته است. سنگ اکسالات کلسیم یک اختلال فامیلی است که با ترشح طولانی مدت کلسیم در ادرار همراه است. در این اختلال ، کلسیم سرم خون طبیعی است و علل سیستمیک شناخته شده ای برای هیپر کلسیوری مثل سارکوئیدوز، سندرم کوشینگ، و پرکاری تیروئید استخوان وجود ندارد. مطالعات نشان داده اند ۹۰ % بیماران مبتلا به هیپر کلسیوری (وجود کلسیم در ادرار) ناشناخته دچار سنگ کلیه نمی شوند. ولیکن نشان داده شده است که افزایش بیشتر اکسالات کلسیم اشباع شده ادرار در اثر مصرف مکمل کلسیم، ریسک تشکیل سنگ را زیاد می کند.
به طور کلی بیماران مبتلا به هیپرکلسیوری ناشناخته بیشتر در معرض تشکیل سنگ کلیه هستند، چراکه به طور نسبی افزایش اندک کلسیم ادرار ، اکسالات کلسیم اشباع را افزایش می دهد. به طور مثال ریسک نسبی تشکیل سنگ کلیه جدید میان خانمهایی که روزانه ۱-۱۰۰ میلی گرم مکمل کلسیم مصرف کرده اند با زنانی که مکمل کلسیم دریافت نکرده اند۲۶/۱ بود. البته جالب آن بوده است که زنانی که بیشتر از 100 میلی گرم در روز مکمل دریافت کردند در معرض تشکیل سنگ کلیه بیشتری نبودند. یعنی با افزایش مصرف مکمل کلسیم از ۱۰۰ میلی گرم در روز میزان تشکیل سنگ کلیه افزایش نیافت.
نکته جالب توجه دیگر آنست که نتایج بدست آمده از مطالعه نشان دهنده تاثیر افزایش دهنده میزان سنگ کلیه با افزایش دریافت مکمل کلسیم با مطالعات بیان کننده ی کاهش سنگ کلیه با مصرف بالای کلسیم ناشی از غذای دریافتی ،در تناقض می باشد. پژوهشگران معتقدند علت آن که تولید سنگ کلیه با مصرف بالای مواد غذایی حاوی کلسیم کاهش می یابد، اتصال کلسیم به سلولهای دیواره روده و عدم حضور آن در ترشحات ادراری است. بر همین اساس مطالعات نشان داده اند که خطر نسبی تشکیل سنگ کلیه در زنانی که بالاترین مصرف کلسیم دریافتی روزانه را از طریق غذای دریافتی داشتند در مقایسه با زنانی که پایین ترین میزان مصرف کلسیم روزانه را دارند تا ۶۵% پایین آورده شد.
پس به عنوان نتیجه گیری باید اذعان نمود پوکی استخوان بویژه در خانمها در جوامعی مانند کشور ما یک مشکل اساسی می باشد. برای جبران کمبود کلسیم بایستی کلسیم خوراکی از طریق مواد غذایی تامین گردد چراکه این دریافت کلسیم در ایجاد سنگ کلیه حتی نقش پیشگیرانه نیز دارد. اما از طرف دیگراز مصرف فراوان مکملهای حاوی کلسیم، بویژه در افرادی که از غلظت بالای ادراری کلسیم رنج می برند، باید خودداری نمود. البته یافتن مکانیسمهایی برای کم نمودن خطر ایجاد سنگ کلیه در هنگام مصرف مکملهای کلسیم مطالعات آتی را می طلبد.
REFERENCES
۱. Jackson RD, et al. N Engl J Med 2006;354:669–83.
۲. Wallace RB, et al,. Am J Clin Nutr2011;94:270–7.
۳. Johnson CM, et al. Kidney Int 1979;16:624–31.
۴. Worcester EM, Coe FL. N Engl J Med 2010;363:954–63.
۵. Curhan GC, et al. Ann Intern Med 1997;126:497–504.
۶. Curhan GC, et al. N Engl J Med 1993;328:833–8.
