سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) شایع‌ترین علت ناباروری در میان زنان است. در تخمدان‌ها فولیکول‌ها که به شکل کیسه‌های کوچک هستند تخمک‌ها را درون خود نگاه می‌دارند. هنگامی که تخمک بالغ شود فولیکول آن را آزاد می‌کند. بنابراین تخمک بالغ می‌تواند به سمت رحم رفته و لقاح انجام شود. در زنان مبتلا به PCOS فولیکول‌ها قادر به آزادسازی تخمک نیستند. رایج‌ترین علائم این بیماری عبارتند از: اختلالات قاعدگی، خونریزی شدید یا طولانی مدت، آکنه، ناباروری، موی زائد و چاقی به خصوص چاقی شکمی.
علت دقیق بروز PCOS مشخص نیست. ژنتیک ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشد. از سوی دیگر، چون بسیاری از زنان مبتلا به PCOS به دیابت مبتلا هستند مطالعات مختلف ارتباط بین این بیماری را با تولید انسولین بررسی کرده‌اند. انسولین هورمونی است که قند خون را تنظیم می‌کند. شواهد زیادی نشان می‌دهد که میزان بالای انسولین در خون منجر به افزایش تولید هورمون آندروژن (هورمون مردانه) و تشدید علائم PCOS می‌شود. همچنین برخی تحقیقات نشان داده‌اند که احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بیشتر است. بنابراین توصیه می‌شود زنان مبتلا به PCOS در مقایسه با سایر زنان در سنین پایین‌تر و با دفعات بیشتری از نظر ابتلا به دیابت نوع ۲ بررسی شوند.
برای تشخیص PCOS معمولاً علاوه بر گرفتن شرح حال، ارزیابی میزان هورمون‌ها و سونوگرافی، میزان قند خون و انسولین خون نیز اندازه‌گیری می‌شود تا بیمار از نظر ابتلا به دیابت یا مقاومت به انسولین بررسی شود. مقاومت به انسولین بدین معنا است که بدن قادر نیست به طور موثر از هورمون انسولین استفاده کند. بنابراین، به ناچار برای تنظیم قند خون مقدار بیشتری انسولین تولید شده و میزان این هورمون در خون افزایش می‌یابد.
بهترین راهکار برای جلوگیری از ناباروری در این بیماران تنظیم هورمون‌ها و قند خون است. از آنجاکه PCOS با افزایش قند خون همراه است بهتر است زنان بارداری که سابقه ابتلا به این بیماری را داشته‌اند زودتر از سایر زنان از نظر ابتلا به دیابت بارداری مورد بررسی قرار گیرند.
درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
چاقی، مقاومت به انسولین و PCOS با یکدیگر در ارتباط هستند. بنابراین کاهش وزن، حتی به میزان ۵ تا ۱۰ درصد، بسیاری از علائم این بیماری را بهبود می‌بخشد. ورزش منظم نه تنها می‌تواند از بروز چاقی و دیابت نوع ۲ پیشگیری کند، بلکه شواهد نشان می‌دهد که در کنترل علائم PCOS نیز مفید است. ورزش حساسیت بدن نسبت به انسولین را افزایش داده و به کاهش قند خون کمک می‌کند.
رژیم غذایی متعادل نیز به کنترل وزن کمک کرده و خطر ابتلا به دیابت را کاهش می‌دهد. این رژیم غذایی حاوی مقادیر مناسبی از غلات کامل، منابع پروتئینی کم چرب (انواع گوشت و لبنیات کم چرب و حبوبات)، چربی‌های سالم (روغن‌های گیاهی مایع ، مغزها و ماهی)، میوه‌ها و سبزیجات است.
برخی از زنان مبتلا به PCOS علاوه بر اصلاح سبک زندگی نیاز به مصرف دارو دارند. در این زنان داروهای ضدبارداری به تنظیم چرخه قاعدگی کمک کرده و در برخی موارد در درمان آکنه موثر است. همچنین در صورت لزوم با تجویز داروی متفورمین می‌توان مقاومت به انسولین را درمان و قند خون این بیماران را کنترل کرد.
