چاقی در دوران کودکی احتمال ابتلا به افسردگی، دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی را افزایش می دهد. آیا می دانید چگونه می توانید ابتلای فرزند خود به اضافه وزن و چاقی را تشخیص دهید؟ آیا با عوارض چاقی در این دوران آشنا هستید؟
شاخص توده بدنی (BMI) چیست؟
امروزه چاقی دوران کودکی به یک چالش در سطح جهان تبدیل شده است. آمارها نشان می دهد که از سال ۱۹۷۰ تا کنون تعداد کودکان و نوجوانان مبتلا به چاقی ۳ برابر شده است. در ایالات متحده از هر ۵ کودکی که به مدرسه می روند ۱ نفر چاق است. به همین علت توصیه می شود والدین با بررسی عادات غذایی و میزان فعالیت بدنی فرزند خود از افزایش وزن بی رویه و بروز عوارض چاقی پیشگیری کنند.
BMI از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می آید. از آنجاکه کودکان و نوجوانان در حال رشد هستند باید BMI آن ها با استفاده از نمودارهای رشد تفسیر شود. در این نمودارها BMI کودک یا نوجوان با سایر افراد هم سن مقایسه می شود.
در کودکانی که کم وزن هستند BMI کمتر از صدک ۵ است. اگر BMI بین صدک ۵ تا ۸۵ باشد نشان دهنده مناسب بودن وزن می باشد. BMI بین صدک ۸۵ تا ۹۵> نشان دهنده ابتلا به اضافه وزن و BMI ≥ ۹۵ بیانگر ابتلا به چاقی است.
کودکان چاق کودکانی هستند که BMI آن ها بالاتر از صدک ۹۵ است. به عبارت دیگر، این کودکان از ۹۵ درصد کودکان هم سن خود چاق تر هستند.
علت بروز چاقی در کودکان و نوجوانان چیست؟
عوامل مختلفی می توانند سبب افزایش وزن کودکان و نوجوانان شوند. این عوامل عبارتند از: سابقه خانوادگی ابتلا به چاقی، مشکلات روحی و روانی و سبک زندگی. برخی از این عوامل قابل کنترل و برخی دیگر غیرقابل کنترل هستند.
اگر سایر اعضای خانواده چاق باشند احتمال ابتلای کودک به چاقی افزایش می یابد. زیرا ژنتیک در بروز چاقی نقش دارد. خواب ناکافی عامل دیگری است که می تواند بر وزن کودک تاثیر داشته باشد. عادات غذایی نادرست و کم تحرکی نیز احتمال بروز اضافه وزن و چاقی را در این گروه سنی افزایش می دهد.
شما ممکن است در طی روز مقدار زیادی فست فود، غذاهای فرآوری شده، نوشابه، شکلات و نان بدون سبوس به فرزند خود بدهید. اما باید همیشه این نکته را در ذهن داشته باشید که این انتخاب های غذایی می تواند منجر به افزایش وزن بی رویه شود. مصرف زیاد غذاهای پرچرب و شیرین یکی از علل مهم ابتلا به چاقی است.
به گفته محققان اگر بیش از یک بار در هفته از غذاهای رستورانی یا فست فود استفاده شود و به مقدار کافی میوه و سبزی مصرف نشود احتمال بروز اضافه وزن در بین افراد خانواده افزایش می یابد.
فعالیت بدنی عامل مهمی است که می تواند از بروز اضافه وزن و چاقی جلوگیری کند. این در حالی است که شواهد نشان می دهد امروزه کودکان و نوجوانان ساعات زیادی از روز را به استفاده از تلویزیون، تبلت و … پرداخته و کمتر از مقادیر توصیه شده ورزش می کنند.
عوارض چاقی در کودکان و نوجوانان:
ذائقه انسان در دوران کودکی شکل می گیرد. به همین علت اگر فرد در سنین پایین به عادات غذایی سالم و همچنین ورزش کردن عادت کند بهتر است. چاقی دوران کودکی می تواند زمینه ساز بروز بیماری های مختلف باشد. علائم برخی از این بیماری ها در دوران کودکی و نوجوانی و برخی دیگر در دوران بزرگسالی ظاهر می شوند. احتمال بروز چاقی در دوران بزرگسالی در کودکی که BMI آن ها بالاتر از صدک ۹۵ است، بیشتر است.
عوارض چاقی که در سنین پایین و در کودکان ظاهر می شوند عبارتند از:
• پردیابت (پیش دیابت) و دیابت نوع ۲:
عادات غذایی نادرست و چاقی می تواند حتی در سنین پایین سبب بروز پردیابت و دیابت نوع ۲ شود. شواهد نشان می دهد که چاقی شیوع دیابت نوع ۲ را در دوران کودکی ۴۰ درصد افزایش داده است.
• آپنه خواب
آپنه خواب یکی از شایع ترین عوارض چاقی است. آپنه خواب سبب توقف تنفس به صورت موقت در هنگام خواب و در نتیجه اختلال خواب می شود. عدم درمان چاقی و آپنه خواب می تواند با گذشت زمان به قلب و ریه ها آسیب وارد کند.
• آسم
یکی از عوارض چاقی افزایش احتمال ابتلا به بیماری های تنفسی است. کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی بیش از سایر کودکان در معرض ابتلا به آسم قرار دارند.
عوارض چاقی که در سال های بعدی زندگی و در نوجوانان ظاهر می شوند عبارتند از:
• افزایش فشارخون و کلسترول
افزایش فشارخون و کلسترول می تواند به بیماری قلبی منجر شود. چاقی در دوران کودکی احتمال بروز مشکلات قلبی را در سال های بعدی زندگی افزایش می دهد.
• کبد چرب
چاقی و تجمع چربی در کبد می تواند به تدریج سبب آسیب کبد شود. اگر کبد چرب درمان نشود به تدریج فرد به سیروز کبدی و سرطان کبد مبتلا می شود.
• سرطان
افزایش وزن و مصرف ناکافی مواد غذایی سالم و مغذی احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می دهد.
• آرتریت
ابتلا به اضافه وزن و چاقی فشار زیادی را بر روی مفاصل وارد کرده و احتمال ابتلا به استئوآرتریت (آرتروز) را افزایش می دهد.
علاوه بر مشکلات جسمی کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی بیش از سایرین در معرض ابتلا به مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی و اضطراب قرار دارند.
چگونه عادات غذایی و سبک زندگی کودکان و نوجوانان را اصلاح کنید؟
• اگر کودک یا نوجوان مدت زیادی است که از سبک زندگی سالم فاصله گرفته لازم است صبور بوده و به تدریج نسبت به اصلاح سبک زندگی وی اقدام کنید.
• کودکان معمولاً از مواد غذایی که در منزل نگهداری می شود استفاده می کنند. بنابراین، سعی کنید غذاهای سالم مانند میوه و سبزی تازه، منابع کم چرب پروتئین مانند ماهی و مرغ، غلات کامل مانند نان سبوس دار و لبنیات کم چرب همیشه در منزل داشته باشید. در مقابل، از نگهداری غذاهای ناسالم مانند چیپس، انواع کیک، بیسکوئیت و شکلات و همچنین نوشیدنی های شیرین خودداری کنید.
• تعداد وعده هایی که خانواده از غذای رستوران یا فست فود استفاده می کنند عامل دیگری است که باید به آن توجه شود. توصیه می شود بیشتر وعده های غذایی خانواده در منزل و از مواد غذایی سالم تهیه شود.
• کودکان و نوجوانان باید هر روز حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط تا شدید انجام دهند.
• کلید موفقیت در اصلاح سبک زندگی کودکان و نوجوانان آن است که سایر اعضای خانواده نیز نسبت به پیروی از تغذیه و سبک زندگی سالم اقدام کنند.
