طی عملکردهای طبیعی بدن مانند تنفس و یا فعالیت بدنی و نیز در اثر عوامل مرتبط با سبک زندگی (مانند استعمال دخانیات) ترکیباتی که رادیکال آزاد نام دارند تولید می‌شوند که به سلول‌های سالم در بدن حمله می‌کنند. این فرآیند که استرس اکسیداتیو نامیده می‌شود زمینه را برای ابتلا به بیماری قلبی – عروقی (CVD) و برخی از انواع سرطان‌ها فراهم می‌سازد.
آنتی‌اکسیدان‌ها از سلول‌های سالم بدن در مقابل رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. این ترکیبات در بسیاری از مواد غذایی یافت می‌شوند. در این مقاله می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که کدام ویتامین‌ها خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند؟
کدام ویتامین‌ها خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند؟
ویتامین C، ویتامین E و کاروتنوئیدها که شامل بتا- کاروتن، لیکوپن و لوتئین است دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی هستند.
از بین مواد معدنی نیز سلنیوم و منگنز و همچنین ترکیباتی مانند فلاونوئیدها، فنول‌ها و پلی‌فنول‌ها خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند.
کاروتنوئیدها
در میان حداقل ۶۰۰ کاروتنوئید موجود در مواد غذایی مختلف نقش بتا- کاروتن، لیکوپن و لوتئین در مقابله با رادیکال‌های آزاد بسیار شناخته شده است. مواد غذایی غنی از کاروتنوئیدها می‌توانند در پیشگیری از برخی سرطان‌ها نقش داشته و خطر دژنراسیون ماکولا (شایع‌ترین علت نابینایی در افراد سالمند) را کاهش دهند. کاروتنوئیدها در سبزیجات قرمز، نارنجی و زرد و برخی سبزیجات برگ سبز تیره مانند گوجه‌فرنگی، هویج، اسفناج و بروکلی یافت می‌شوند.
ویتامین E
تحقیقات نشان دهنده نقش این ویتامین در بهبود وضعیت سلامت انسان می‌باشد. ویتامین E آنتی‌اکسیدان بوده و از آسیب سلولی که در طی افزایش سن رخ داده و منجر به سرطان، بیماری قلبی و کاتاراکت (آب مروارید) می‌شود، پیشگیری می‌کند. این ویتامین همراه با ویتامین C خطر ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن را کاهش می‌دهد. ویتامین E در روغن‌های گیاهی، مغزها و کره بادام‌زمینی یافت می‌شود.
ویتامین C
ویتامین C یکی از شناخته شده‌ترین آنتی‌اکسیدان‌ها است که فواید بی‌شماری برای سلامتی دارد. این ویتامین از بدن در برابر عفونت محافظت کرده و به تولید کلاژن (ترکیب اصلی سازنده پوست، استخوان، غضروف و عضلات) و جذب آهن و فولات در بدن کمک می‌کند. مواد غذایی غنی از ویتامین C عبارتند از: مرکبات (مانند پرتقال، گریب‌فروت و نارنگی)، توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی و بروکلی.
سایر آنتی‌اکسیدان‌ها:
• سلنیوم به عملکرد غده تیروئید کمک می‌کند. این ماده معدنی در پیشگیری از برخی سرطان‌ها از جمله سرطان ریه، روده بزرگ و پروستات نقش دارد. سلنیوم در غلات، پیاز، سیر، مغزها، لوبیای سویا، غذاهای دریایی و گوشت وجود دارد.
• فلاونوئیدها که در چای سبز، سیب و انواع توت‌ها یافت می‌شوند از بیماری قلبی، سرطان، آرتریت، آب مروارید، کاهش حافظه، سکته مغزی، التهاب و عفونت پیشگیری می‌کنند.
سخن آخر
بهترین راهکار برای داشتن یک رژیم غذایی سالم برخورداری از وعده‌ها و میان وعده‌های متعادل و متنوع است. مصرف روزانه حداقل ۲ لیوان میوه و ۲/۵ لیوان سبزیجات می‌تواند به بهبود رژیم غذایی کمک کند.
ذائقه غذایی افراد تحت تاثیر برنامه غذایی مادر از دوران جنینی شروع به شکل گرفتن کرده و در سال‌های ابتدایی زندگی تثبیت می‌شود. در دوران شیردهی شیرخوار طعم غذاهای مصرفی مادر را از طریق شیری که از سینه وی دریافت می‌کند، درک می‌کند. بنابراین هنگامی که رژیم بارداری یا رژیم شیردهی برای مادر تنظیم می‌شود باید به تنوع مواد غذایی آن توجه شود.
محققان توصیه می‌کنند که آنتی‌اکسیدان‌ها از طریق رژیم غذایی دریافت شوند. تحقیقات نشان نداده که مصرف مکمل‌های حاوی این مواد در پیشگیری از بروز بیماری‌ها مفید باشند. مواد غذایی حاوی مواد مغذی مختلفی هستند که عملکرد آن‌ها در کنار یکدیگر به سلامت انسان کمک می‌کند. مکمل‌های غذایی فاقد این ترکیب منحصر به فرد هستند. از سوی دیگر، مصرف مقادیر زیاد مکمل می‌تواند با عوارضی همراه باشد. بنابراین، توصیه می‌شود قبل از دریافت هر نوع مکمل غذایی در مورد لزوم مصرف آن با متخصص تغذیه مشورت نمایید.
