همان طور که می دانیم افزایش چربی های خون در طی سال های اخیر شیوع چشمگیری داشته است. کنترل و پایش چربی های خون از آن جهت که خطر بیماری های قلبی و عروقی را افزایش می دهد دارای اهمیت ویژه می باشد. شاید شما هم شنیده باشید که یکی از اقوام یا دوستان تان از بالا بودن کلسترول و یا تری گلیسرید خون رنج می برد. در طی چند نوشتار سعی شده است که با زبانی ساده به تعریف، تشخیص، عوارض و درمان این بیماری پرداخته شود.
تعریف
کلسترول یک نوع از چربی است که در همه سلول های بدن شما یافت می شود. بدن شما از کلسترول استفاده می کند تا یک سلول سالم داشته باشد، علاوه بر آن، کلسترول در ساخت محصولات مورد نیاز بدن مانند هورمون ها نقش دارد.
اما زمانی که کلسترول خون افزایش پیدا می کند، چربی در سطح رگ رسوب می کند. نهایتاً این رسوب ها جریان طبیعی خون را دچار مشکل می کنند و در این حالت، قلب شما به اندازه ی کافی خون غنی از اکسیژن دریافت نخواهد کرد و خطر حمله قلبی افزایش خواهد یافت. با مکانیزمی مشابه، کاهش یافتن جریان خون به مغز نیز می تواند منتهی به سکته مغزی شود. کلسترول خون بالا تا حد زیادی قابل پیشگیری و درمان است. یک رژیم غذایی سالم ، ورزش منظم و گاهی دارو درمانی منتهی به کاهش کلسترول بالای خون می شوند.
علائم
کلسترول بالا معمولا هیچ علائمی ندارد. انجام آزمایش خون تنها راه تعیین کلسترول بالا است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
معمولا توصیه می شود که در سن ۲۰ سالگی از پزشک خود درخواست یک آزمایش خون جهت اندازه گیری میزان کلسترول نمایید. سپس این آزمایش را حداقل هر ۵ سال یک بار تکرار کنید. اگر نتایج آزمایش شما در محدود طبیعی نباشند، پزشک شما آزمایشات مکرری را پیشنهاد خواهد کرد. همچنین در صورتی که سابقه خانوادگی کلسترول بالا و یا دیگر عوامل خطر مانند استعمال سیگار و یا دیابت در شما وجود داشته باشد، پزشک شما آزمایشات مکرری را پیشنهاد خواهد کرد.
علت
کلسترول توسط چسبیدن به یک سری پروتئین در خون منتقل می شود. به این ترکیب پروتئین و کلسترول لیپوپروتئین گفته می شود.
انواع مختلفی از این لیپوپروتئین ها بسته به نوع کلسترولی که حمل می کنند وجود دارد که عبارتند از:
* لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL):
LDL یا کلسترول بد، ذرات کلسترول را در طول بدن شما منتقل می کند. LDL ساخته شده با اتصال به دیواره شریان ها، آن ها را سخت و تنگ می سازد .
* لیپوپروتئین با چگالی بسیار پایین(VLDL):
این نوع لیپوپروتئین حاوی بالاترین میزان تری گلیسرید است. تری گلیسرید نوعی چربی موجود در خون است. VLDL نیز همچون LDL ذرات کلسترولی را بزرگ تر ساخته و منجر به تنگ و باریک شدن رگ های خونی می شود. اگر شما تحت درمان کلسترول بالای خون هستید ولی همچنان دچار سطوح بالای VLDL هستید، به درمان اضافه تری جهت کاستن این لیپوپروتئین نیاز خواهید داشت چراکه این نوع از لیپوپروتئین، حاوی مقادیر زیادی تری گلیسرید است.
* لیپوپروتئین با چگالی بالا(HDL):
HDL یا کلسترول خوب، کلسترول اضافی را برداشته و به کبد بر می گرداند.
عوامل قابل کنترل متعددی مانند” عدم تحرک، چاقی و رژِیم غذایی ناسالم منتهی به LDL بالا و HDL پایین می شوند. فاکتورهای غیر قابل کنترل نیز در این قضیه نقش دارند؛ به عنوان مثال برخی فرایند های ژنتیکی و ارثی می توانند باعث شوند که سلول ها نتوانند LDL را از سطح خون جمع آوری کنند و یا می توانند منجر به تولید بسیار زیاد کلسترول توسط کبد شوند.
عوامل خطر
در صورت داشتن هر یک از عوامل خطر زیر احتمال ابتلا به کلسترول بالا و نهایتاً ابتلا به بیماری قلبی افزایش می یابد:
* استعمال سیگار
استعمال سیگار به دیواره ی رگ های خونی آسیب می رساند و منجر به رسوب ذرات چربی در دیواره عروق می شود. همچنین سطوح HDL یا کلسترول خوب را کاهش می دهد.
* چاقی
داشتن BMI نمایه توده بدنی ۳۰ یا بالاتر شما را مستعد ابتلا به کلسترول خون بالا می کند. BMI بدین صورت محاسبه می شود که وزن خود را بر حسب کیلوگرم بر مجذور قدتان بر حسب متر تقسیم می کنید . عددی که بدست می آید BMI نام دارد. درصورتی کهBMI محاسبه شده :
کمتر از ۱۹ باشد ، کمبود وزن دارید و لاغر هستید.
بین ۱۹ تا ۲۵ باشد ، وزن طبیعی دارید و در محدوده سلامت وزنی هستید.
بین ۲۵ تا ۳۰ باشد ، اضافه وزن دارید.
بیش از ۳۰ باشد، چاق هستید.
* رژیم غذایی ناسالم
غذاهایی که غنی از کلسترول هستند مانند گوشت قرمز پُرچرب و لبنیات پُرچرب، کلسترول کلی بدن را افزایش می دهند. همچنین خوردن چربی اشباع موجود در برخی غذاهای حیوانی و چربی ترانس موجود در برخی شیرینی ها منجر به افزایش کلسترول شما می شوند.
* فعالیت بدنی ناکافی
فعالیت بدنی به افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد کمک می کند. نداشتن فعالیت بدنی کافی، شما را در معرض خطر افزایش کلسترول خون قرار می دهد.
* فشار خون بالا
فشار خون بالا به دیواره شریان ها آسیب وارد کرده و منجر به تسریع رسوب ذرات چربی در عروق می گردد.
* دیابت
قند خون بالا منجر به افزایش کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب می شود. همچنین قند خون بالا به دیواره عروق آسیب می رساند.
* داشتن سابقه خانوادگی بیماری قلبی
اگر والدین و یا خواهر و برادر شما قبل از سن ۵۵ سالگی دچار بیماری قلبی شده اند، داشتن کلسترول بالا شما را مستعد ابتلا به بیماری قلبی می سازد.
