خوراکی‌های غنی‌شده مفیدند یا مضر؟!

مرضیه نوروزی: وقتی به فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها سر می‌زنید انواع و اقسام خوراکی‌ها در قفسه‌ها وجود دارد که در این بین خوراکی‌هایی غنی‌شده با زینک یا روی، ویتامین‌ D و… بیش از دیگر خوراکی‌ها نظر مشتری‌ها را جلب خود می‌کند. از آنجا هم که کمبود برخی از این املاح در کشور بسیار شایع است، انگیزه فرد برای خرید آنها بیشتر می‌شود.

درحالی که دکتر محمدحسن انتظاری در گفت‌وگو با سلامانه در پاسخ به این سوال که آیا مجاز به خرید ترکیبات غذایی غنی‌شده هستیم یا نه، توضیح داد: «سیستم بدن به‌گونه‌ای است که به تمام املاح و ریزمغذی‌ها یکجا نیاز دارد و باید با تغذیه صحیح و اصولی و مصرف تمام گروه‌های موادغذایی، ریزمغذی‌های موردنیاز بدن را تامین کرد. وقتی فردی صرفا با مصرف مکمل یا خوراکی‌های غنی‌شده درصدد جبران املاح موردنیاز بدن است، دریافت بیش‌ازحد یکی از آنها می‌تواند سلامت بدن را تهدید کند چراکه تمامی این املاح به نوعی در جذب با هم رقابت دارند مثلا دریافت بیش‌ازحد روی مانع جذب کلسیم، مس، آهن یا منیزیم می‌شود.»

وی در ادامه توضیح داد: «مشکل دیگر مسمومیت است. اغلب افراد با تصور کمبود املاح و ویتامین‌ها در بدن، خوراکی‌های غنی‌شده با ویتامین D، E، روی و… را مصرف می‌کنند و از این مساله غافل هستند که دریافت بیش از حد هر کدام از آنها می‌تواند باعث مسمومیت شود. مثلا دریافت بیش از 45 میلی‌گرم آهن، 34 میلی‌گرم روی و بیش از 4 هزار واحد در روز دریافت ویتامین D، با مسمومیت همراه است. به همین دلیل تا زمانی که نتایج آزمایش نشان از کمبود این املاح در بدن نباشد، نباید به مصرف خودسرانه مکمل‌ها یا خوراکی‌های غنی شده روی آورد. ولی اگر نیاز بدن به این املاح و ریزمغذی‌ها صرفا از طریق مصرف موادغذایی طبیعی تامین شود حتی با مصرف مقادیر زیاد آن، فرد دچار مسمومیت نمی‌شود.»

این متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی همچنین هشدار داد: «با توجه به اینکه کمبود ویتامین D در کشور شایع است، شیرهای غنی‌شده با ویتامین D در سبد خرید اغلب خانوارها از فروشگاه‌های موادغذایی جایگاه ویژه‌ای دارد چون بر این باورند با مصرف این موادغذایی از کمبود این ویتامین در کودکان خود پیشگیری می‌کنند درحالی که از احتمال کمبود آن در فرزندشان مطمئن نیستند و از این مساله هم غافلند که دریافت مازاد ویتامین D با مسمومیت همراه است. مشکل دیگر مصرف این خوراکی‌ها، برهم زدن تعادل املاح در بدن است. به عبارت ساده‌تر برای درک این مساله تصور کنید زمانی که دست راست بلندتر از دیگری باشد، چگونه این وضعیت می‌تواند تعادل و ظاهر بدن را بر هم بریزد.»

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تاکید کرد: «هرچند تولید موادخوراکی غنی‌شده درجهت رفع کمبود این املاح برای کسانی که دچار این مشکل هستند، می‌تواند مفید باشد اما موضوع قابل تامل درخصوص فواید تبلیغاتی که درخصوص موادخوراکی غنی‌شده صورت می‌گیرد این است که مصرف این گروه از خوراکی‌ها فقط برای کوتاه‌مدت مفید است و در درازمدت می‌تواند اثر معکوس داشته باشد. برای رفع مشکل باید درصدد حل مشکل اصلی باشیم و عامل اصلی در بروز آن را پیدا کنیم؛ اینکه چرا فرد دچار کمبود این املاح شده است. اگر آموزش‌های لازم در خصوص تغذیه از همان ابتدا توسط والدین به کودک داده و از تمام گروه‌های غذایی مصرف شود و روزانه 4 تا 5 واحد میوه و سبزی در برنامه غذایی گنجانده شود، دیگر شاهد کمبود املاح و ریزمغذی‌های موردنیاز بدن نخواهیم بود.»

انتظاری در نهایت گفت: «باز هم تاکید می‌شود که اگر فردی صرفا با این تصور که دچار کمبود این املاح و ویتامین‌هاست، چنین خوراکی‌هایی را مصرف کند، دریافت بیش از اندازه املاح و ویتامین، برایش مشکل‌ساز خواهد شد. علاوه بر این روی مازاد دریافت شده هم جلوی جذب آهن، مس و کلسیم را بلوکه می‌کند چون جذب این املاح با هم رقابت دارند. اگر نتایج آزمایش‌ها واقعا ثابت کند سطح ویتامین D، زینک، آهن و.. پایین است در این صورت به تجویز پزشک یا متخصص تغذیه فرد مجاز به استفاده از مکمل یا خوراکی‌ها در محدوده زمانی خاص خواهد بود.»