پروبیوتیک چیست؟

اصطلاح پروبیوتیک ( probotic ) “برای زندگی” است و سازمان جهانی بهداشت، این اصطلاح را به “ارگانیسم های زنده ای” اطلاق می کند که در صورت مصرف مداوم ، اثرات “سلامت زایی” موثری برای میزبان خود دارند.
پروبیوتیک ها به دو صورت مصرف می شوند:
۱- به صورت مکمل های غذایی به شکل پودر، شربت یا قرص
۲- .به صورت مواد غذا یی غنی شده باپروبیوتیک ها.(برای مثال اگر در تولید هرگونه فرآورده لبنی تخمیری همچون ماست، از باکتری های پروبیوتیکی استفاده شود، محصول حاصل را پروبیوتیک می نامند.
*- نقش پروبیوتیک ها:
روده انسان حاوی انواع بسیاری از باکتری ها (مفید_مضر وخنثی) است. که باید توازن باکتریهای روده در بدن انسان برقرارباشد در غیر این صورت علاوه بر مختل شدن وظایف فلور روده باعث آکنه ، آلرژی غذایی ، خستگی مفرط، افسردگی، سردرد و … می شود .،البته لازم به ذکر است که در افراد سالم باکتری های مفید غالب هستند .
باکتری های مفید در تولید ترکیبات مورد نیاز بدن مانند ویتامین ها و اسیدها ی آلی نقش موثری به عهده دارند. در مقابل ، باکتری های مضر ترکیبات سمی و سرطان زا تولید می کنند.بنابراین اگر باکتری های مضر در روده غالب بشوند نه تنها ترکیبات مغذی و ضروری تولید نمی شوند بلکه میزان ترکیبات مضر نیز افزایش می یابد .
فـلور روده(gut flora) شامـل میـکرو ارگـانیـسـم هـایی است که بطور طبیعی در مجاری گوارشی، بصورت همزیستی مسالمت آمیـز، زنـدگی کـرده و در سـلامـت انسـان و یــا مـیزبان نقش دارند.
درون دسـتـگاه گـوارش هـمـه جانوران این فلور روده ای وجـود دارد. جانورانی که کاملا در شرایط بـدون بـاکـتری پرورش می یابند، بیش از جانوران عادی که فـلور روده آنـهـا شـکــل گـرفـتـه اســت، آسیب پـذیـرتر هســتند. ترکیب فلور روده هـر جانور، ویـژه ی هـمان جـانـور است.
کل بدن یک انسان بطور میانگین از ۱۴^۱۰ (۱۰ به توان ۱۴ معادل ۱۰۰ تریلیون) سلول تشکیل یافته است. شمار میکروارگانیزمهای موجود در روده ۱۰ برابر کل سلولهای بدن فرد میباشد.
باکتری ها بخش عمده فلور روده را به خود اختصاص داده اند، بطوری که ۳۵تا۵۰ درصد قولون (روده بزرگ) از باکتری ها تشکیل یافته است.۶۰درصد توده مدفوع راباکتریها تشکیل میدهند. چیزی حدود ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ گونه میکروارگانیسم مختلف در روده ها زیست میکنند.
مخمرها نیز بخش کوچکی از این فلور را به خود اختصاص داده اند. ۴۰۰ تا ۸۰۰ گونه باکتری در روده ها بسر میبرند. عمده باکتریهای روده کوچک “گرم مثبت” هستند، اما باکتریهای روده بزرگ “گرم منفی” میباشند. روده بزرگ از لحاظ متابولیکی یکی از فعالترین عضوهای بدن بشمار می آید.
بخش های ابتدایی قولون مسئول تخمیر کربوهیدراتها و بخشهای انتهایی وظیفه شکستن پروتئین ها و اسیدهای آمینه را بعهده دارند. ۹۹ درصد باکتریهای روده غیر هوازی میباشند، و در روده کور(cecum) باکتریهای هوازی بیشترین تراکم را دارند.
باکتری های سودمند روده عمدتاً از جنس Bacteroides,Clostridium,FusobacteriumEubacterium , Ruminococcus , Peptococcus ,Peptostreptococcus, Bifidobacterium, Escherichia , Lactobacillus میباشد.
باکتروئید ها (Bacteroides) به تنهایی ۳۰ درصد کل باکتریهای روده را تشکیل میدهند.
تنـهـا مـخـمـرهـای مـوجـود در روده هـا شـامـل کـانـدیـدا (Candida)و سـاکـارومــــیس (Saccharomyces) میباشند.
روده بزرگ حاوی باکتریهای مضر نیز میباشد، اما میزان باکتریهای مفید بایستی حداقل ۸۵ درصد کل میکروارگانیسمهای روده را تشکیل بدهند، تا سلامت میزبان تضمین شود.
فلور میکروبی روده وابستگی زیادی به ماده غذایی مورد استفاده شخصی دارد ، بنا بر این می توان فلور میکروبی روده را تغییر داد و میکروب های مفید را جایگزین انواع مضر آن کرد .
پروبیوتیک ها به تحریک رشد باکتریهای مفید روده و یا به کاهش بیماری زایی میکروب های مضر کمک می کنند و اثربخشی آنها تا زمانی است که پروبیوتیک مصرف شود.
علاوه بر کمک به گوارش مولکولهای پیچیده ، ترکیباتی مانند ویتامینها و آنتی بیوتیکهای مختلف را تولید کرده که برای بدن مفید است . منبع باکتری های پروبیوتیک لبنیات و میوه ها هستند.
منافع مصرف پروبیوتیک ها:
۱-کاهش مقاومت لاکتوز. چراکه (LAB) باعث تبدیل لاکتوز به اسید لاکتیک میگردد.
۲-جلوگیری از سرطان قولون، روده کوچک، کبد و پستان.
۳-کاهش کلسترول خون و میزان جذب آن از روده (با تجزیه صفرا در روده)
۴-کاهش فشار خون.
۵-بهبود و تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از عفونت ها.
۶-درمان و پیشگیری از اسهال حاد.
۷-کاهش التهابات روده ای.
۸-کاهش آلرژی غذایی و یا اگزما در کودکان.
۹-بهبود جذب مواد معدنی و ویتامینها.
۱۰-بهبود علایم نشانگان روده تحریک پذیر و کولیت(ورم مخاط روده بزرگ)
۱۱-جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری های مضر.
۱۲-درمان و پیشگیری ازعفونتهای مخمری مهبل، اسهال مرتبط با مصرف آنتی بیوتیک ها، آفت دهان، پوسیدگی دندانها، ورم مهبل(واژینیت)، پای ورزشکاران، عفونتهای قارچی، برفک(کاندیدیاز دهانی).
۱۳-بهبود عمل گوارش و جذب مواد غذایی.
۱۴-کمک به ساخت ویتامینهای گروه B و K.
*-مصرف پروبیوتیک ها در دام و طیور:
چندین و چند سال است که معلوم شده فقدان باکتری ها در روده به سلامت آسیب می رساند ؛ مثلا حیوانات آزمایشگاهی که در شرایط بدون باکتری و استریل رشد پیدا می کنند، اکثراً سیستم ایمنی تکامل نیافته و روده های آسیب پذیر دارند.
با توجه به گسترش مصرف انواع مواد افزودنی در غذا و افزایش چشمگیر تولید فرآورده های دام و طیور در جهان ، براحتی می توان حجم و میزان دارو و مواد شیمیایی که از این رهگذر به عنوان یک آلاینده محیط زیست را تهدید نموده و سلامت مصرف کنندگان این قبیل فرآورده ها را به مخاطره می افکند برآورد نمود.
در عین حال ، به لحاظ نقش ارزنده این ترکیبات در افزایش بهره وری در تولیدات دام و طیور، در اکثر موارد استفاده مکرر از آنها اجتناب ناپذیر گردیده است .
لذا داشتن انواعی از افزودنیها که ضمن حفظ ویژگیهای مطلوب فاقد تبعات سوء بهداشتی و زیست محیطی باشند ، سالهاست توجه همه پژوهشگران را در سطح جهان به خود معطوف داشته است .
پروبیوتیکها را می توان یکی ازدستاوردهای مثبت محققین دانست . این مواد مکمل های غذایی میکروبی هستند که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده تاثیرات سودمندی در جهت افزایش توان دفاعی میزبان در برابر عوامل بیماری زا ایفا می کنند. همچنین محققین دیگری نشان دادند که تغذیه مرغان با پروبیوتیک ها سبب بهبود تولید تخم مرغ (براساس مرغ روز) ، مصرف روزانه غذا ، وزن و اندازه تخم مرغها می شود.