نام ویتامین D یادآور سلامت استخوان ها است. هم چنین، این ویتامین می تواند در مقابل بیماری های مزمن مثل سرطان، دیابت نوع ۱، روماتیسم، ورم مفاصل، تصلب شریان، و بیماری های خودایمن نیز سودمند باشد. شیوع کمبود ویتامین D در حال افزایش است، و به طور قطع می توان گفت که به یک معضل تبدیل شده است. رژیم غذایی و نور خورشید دو منبع اصلی برای سنتز ویتامینD در بدن می باشند. به طور معمول، منابع غنی ویتامین D در رژیم غذایی روزانه افراد بسیار کم است، و نور خورشید نیز منبع چندان مطمئنی برای همه افراد نیست. ویتامین D پس از جذب از طریق رژیم غذایی و نیز پس از سنتز در پوست بر اثر نور خورشید، در بدن و در اندام های کبد و کلیه به نوع فعال تبدیل می شود.
چه مقدار ویتامین D نیاز داریم؟
میزان توصیه شده ویتامین D برای افراد ۷۰-۱ سال و زنان در دوران بارداری و شیردهی؛ ۶۰۰ واحد در روز یا ۱۵ میکرو گرم در روز است، و برای افراد بالای ۷۰ سال ۸۰۰ واحد در روز یا ۲۰ میکرو گرم در روز است.
نحوه سنجش ویتامین D
به طور معمول، برای سنجش مقادیر ویتامین D؛ سطح ۲۵-هیدروکسی ویتامین D سرمی را می سنجند. مقدار مطلوب این ویتامین در خون که برای استخوان ها و سلامت عمومی مطلوب است در حدود ۲۰ نانوگرم در هر میلی لیتر خون است (۵۰ نانومول در لیتر خون). مقادیر بالاتر از ۳۰ نانوگرم در میلی لیتر هیچ گونه فواید اضافی در بر ندارد، و مقادیر بالاتر از ۵۰ نانوگرم در میلی لیتر آن نگران کننده است. بنابراین مقدار مطلوب ویتامین D سرمی بین ۲۰ تا ۵۰ نانوگرم در میلی لیتر توصیه شده است.
چاقی موجب کمبود ویتامین D می شود
تمرکز اصلی در زمینه کمبود ویتامین D به نور خورشید معطوف شده است، با وجود این، باید خاطر نشان کرد که شیوع چاقی و اپیدمی شدن آن نیز به یک معضل در زمینه کاهش ویتامین D سرمی و در نتیجه کمبود آن تبدیل شده است. چاقی یک عامل مهم در ابتلا به کمبود ویتامین D است، در حالی که کمبود ویتامین D نمی تواند به افزایش وزن منجر گردد. بنابراین، این رابطه یک ارتباط یک طرفه و با همبستگی منفی است. با توجه یه شیوع کمبود ویتامین D، نیاز به سنجش ویتامین D سرمی در عموم مردم امری اجتناب ناپذیر است، با وجود این پایش ویتامین D سرمی افراد دارای اضافه وزن و یا چاق در الویت قرار دارد و ضروری تر به نظر می رسد. به دلیل این که افزایش وزن و چاقی با بسیاری از بیماری های مزمن از قبیل بیماری های قلبی و عروقی و دیابت نوع ۲ در ارتباط است، و لازم به ذکر است که کمبود ویتامین D نیز با این قبیل بیماری های مزمن رابطه دارد، بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که خطر ابتلا به دیابت و بیماری های قلبی و عروقی در افراد دارای اضافه وزن و چاق دو برابر و یا بیشتر است. از طرف دیگر، عقیده بر این است که کمبود ویتامین D در کم تحرکی دخالت دارد. و این رابطه نیز مشکلات موجود در زمینه ارتباط بین چاقی و ویتامین D را بیشتر می نماید. شاخص توده بدنی با ژن های درگیر در سنتز ویتامین D و نیز سوخت و ساز آن همبستگی دارد. نشان داده شده است که به ازای افزایش ۱۰ درصد شاخص توده بدنی، میزان ۲۵-هیدروکسی ویتامین D سرمی به اندازه ۲/۴ درصد کاهش می یابد. نکته جالب توجه این است که کمبود ویتامین D مادر در دوران بارداری می تواند بر استعداد تجمع چربی در بدن کودکش تأثیر داشته باشد. شیوع کمبود ویتامین D در کودکان دارای اضافه وزن و چاق نیز سیر صعودی دارد. از طرفی، به نظر می رسد که مقادیر طبیعی ویتامین D سرمی موجب افزایش کمتر وزن و ثبات وزنی می گردد.
منابع غذایی غنی از ویتامین D
پس از نور خورشید منابع غذایی زیر محتوای ویتامین D بالایی دارند. ماهی هایی از قبیل سالمون- ساردین- ماکرل- حلوا -کولی و تن، روغن کبد ماهی، زده تخم مرغ، قارچ، شیر غنی شده و غلات غنی شده جزو منابع غذایی ویتامین D محسوب می شوند.
