آهن یکی از مهم ترین مواد مغذی مورد نیاز بدن است. کمبود این ماده معدنی منجر به کم خونی یا آنمی می شود. برخی علائم کم خونی ناشی از کمبود آهن عبارتند از: خستگی، سرگیجه، سردی دست و پاها، تنگی نفس و ناخن های شکننده. نتایج یک تحقیق جدید که در مجله Transfusion منتشر شده نشان می دهد که اهدای خون توسط نوجوانان می تواند به بروز کم خونی فقر آهن در آن ها منجر شود.
اهدای خون و کم خونی فقر آهن:
اگرچه اهدای خون بی خطر است، اما ممکن است برای نوجوانان خطراتی به دنبال داشته باشد. یافته های حاصل از یک مطالعه جدید نشان می دهد در نوجوانان دختری که خون خود را اهدا می کنند در مقایسه با زنان بزرگسال اهدا کننده خون احتمال ابتلا به کم خونی فقر آهن بیشتر است. برای انجام این مطالعه اطلاعات مربوط به ۹۶۴۷ زن ۱۶ تا ۴۹ ساله بررسی شد. ۲۴۱۹ نفر از این افراد ۱۶ تا ۱۹ ساله بودند.
طی اهدای خون حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی گرم آهن از بدن فرد اهدا کننده خارج می شود. از آنجاکه حجم خون نوجوانان کمتر است خروج این مقدار خون از بدن آن ها منجر به کاهش بیشتر هموگلوبین می شود. هموگلوبین پروتئین موجود در سلول های قرمز خون است که حاوی آهن بوده و اکسیژن را در خون منتقل می کند.
با توجه به نتایج مطالعه فوق محققان توصیه می کنند به منظور پیشگیری از بروز کم خونی فقر آهن در مورد نوجوانان اهدا کننده خون میزان هموگلوبین خون اندازه گیری شده، فاصله مناسب بین دفعات اهدای خون رعایت شده و این افراد در صورت نیاز به مصرف مکمل آهن تشویق شوند.
آشنایی با شرایط اهدای خون:
سازمان انتقال خون حداقل سن اهدا کنندگان خون را ۱۸ سال تمام اعلام کرده است. حداکثر سن مجاز برای اهدای خون ۶۰ سال می باشد. البته اهداکنندگان مستمر تا ۶۵ سالگی نیز می توانند نسبت به اهدای خون خود اقدام نمایند.
وزن فرد نباید از ۵۰ کیلوگرم کمتر باشد. آقایان حداکثر ۴ بار در سال و خانم ها حداکثر ۳ بار در سال می توانند خون خود را اهدا کنند. بین هر بار اهدای خون باید حداقل ۸ هفته فاصله وجود داشته باشد.
در مورد کمبود آهن بیشتر بدانید.
برای ساخت هموگلوبین موجود در سلول های قرمز خون به وجود آهن کافی در بدن نیاز است. هموگلوبین اکسیژن و دی اکسید کربن را در خون حمل می کند.
گیاهخواری و عدم مصرف انواع گوشت و از دست دادن خون به علت جراحت می تواند سبب کمبود آهن شود. زنان در مقایسه با مردان بیشتر در معرض ابتلا به این مشکل قرار دارند. زیرا در دوران عادت ماهیانه مقداری خون از دست می دهند. بیماران مبتلا به سلیاک نیز در معرض کمبود آهن قرار دارند.
در صورتی که رژیم غذایی متعادل و متنوعی داشته باشید از بروز کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن جلوگیری می شود. با این حال، توصیه می شود که زنان باردار از پایان ماه ۴ بارداری و شیرخواران از پایان ۶ ماهگی مکمل آهن دریافت کنند. زیرا در هر دو مورد نیاز بدن به آهن افزایش پیدا می کند.
افرادی که به کم خونی فقر آهن مبتلا هستند باید به مدت ۳ تا ۶ ماه مکمل آهن دریافت کنند. در زمان مصرف مکمل آهن باید از مصرف شیر، چای و قهوه خودداری شود. اگر به علت ابتلا به بیماری های گوارشی از داروهای ضد اسید استفاده می کنید مکمل آهن باید ۲ ساعت قبل و یا ۴ ساعت بعد از این داروها مصرف شود.
آهن در غذاهای حیوانی و غذاهای گیاهی به ترتیب به ۲ شکل آهن هم (Heme) و آهن غیرهم (Non-Heme) وجود دارد. آهن موجود در غذاهای حیوانی در مقایسه با آهن غذاهای گیاهی در بدن بهتر جذب می شود. میزان جذب آهن غذاهای حیوانی ۲ تا ۳ برابر غذاهای گیاهی است.
بهترین منابع غذایی حاوی آهن عبارتند از: گوشت قرمز، مرغ و حبوبات. هر ۹۰ گرم گوشت قرمز و گوشت مرغ به ترتیب حاوی ۳-۲ و ۲ میلی گرم آهن هستند. یک لیوان لوبیای سیاه پخته حدود ۴ میلی گرم آهن دارد. میزان آهن موجود در یک لیوان عدس پخته ۶ میلی گرم و در یک لیوان نخود پخته حدود ۵ میلی گرم است.
ویتامین C موجود در انواع میوه ها و سبزیجات مانند پرتقال، لیموترش، فلفل دلمه ای، بروکلی و … میزان جذب آهن موجود در غذا را افزایش می دهد. در مقابل، چای به علت داشتن تانن جذب این ماده معدنی را در بدن کاهش می دهد. به همین دلیل نباید بلافاصله بعد از صرف غذا چای نوشید.
منبع:
Eshan U. Patel et al. Transfusion 2019.
